Westkapelle is hecht maar niet gesloten

Een gesloten gemeenschap op het uiterste puntje van Walcheren. Met mensen zo nors als de Noormannen die er ooit binnenvielen. Waar de kerk de dienst uitmaakt. Vooroordelen genoeg over Westkapelle. Vaak onterecht, maar daar hebben de Wasschappelaars zelf wel aan bijgedragen.

Geen andere Walcherse gemeenschap is zo gehecht aan het eigen dorp, de eigen taal. Ook de jeugd spreekt nog het liefst Wasschappels. ,,Het is een automatisme'', zegt Rens Janisse (20). ,,Dan vind ik de woorden gemakkelijker'', verklaart Julian Coppoolse (18).

De scherpte is er allang af, weet Kees Meijers uit ervaring. Hij komt uit Veere maar woont al zo'n dertig jaar op het dorp. ,,D'r wonen hier ook veel mannen uit Arnemuiden. Want zo is het wel: een Wasschappelse gaat niet zomaar weg. Dus wil je met haar trouwen, dan moet je hierheen.''

Als je past, dan blijf je. Pas je niet, dan kun je beter weer vertrekken. Maar óf je past, ligt toch vooral aan jezelf. ,,We zijn hier bescheiden. Je moet dus niet denken dat je meer bent dan een ander'', verklaart Van Beekhuizen. En wel netjes gedag zeggen op straat. Eén keer niks zeggen wordt je vergeven, een tweede keer niet, waarschuwt de Witte. ,,Me bluuve nie an'ouwe.''

Kee de Witte zit met acht dames te breien in het Polderhuis - het museum dat de geschiedenis van het dijkwerkersdorp belicht en de belangrijkste ontmoetingsplek is geworden, met tweehonderd vrijwilligers. De Mutsenclub komt maandelijks bij elkaar. ,,Breien kan ik thuis ook, maar hier heb ik gezelligheid'', zegt Katrien Alewijnse. Ze is een echte Wasschappelse. ,,Ik ben hier geboren ik zal hier ook wel doodgaan.'' De Witte knikt. ,,Ik ook, hoop ik.''

Domburg, dat is het dorp met stadsrechten dat de wereld verwelkomde. Waar toeristen met kunstenaars in hun kielzog nieuwe allure brachten. Intussen bleef Westkapelle dichter bij zichzelf. Toch trokken die tradities en karaktervolle koppen de aandacht van kunstenaars, Charley Toorop en Eva Besnyö voorop.

Dat kunstenaars zich er lang geleden al zo thuis voelden, onderstreept dat het beeld van buitenstaanders over het dorp niet klopt. Maar het is wel hardnekkig. Landelijke media die in 2012 op de ontuchtaffaire doken waarbij jarenlang tientallen jongens misbruikt werden door een dorpsgenoot, vervielen in stereotyperingen die voortkwamen uit vooroordelen. Ze omschreven Westkapelle steevast als een gesloten en strenggelovig dorp. ,,Stugge mensen, ik kom ze overal tegen. Maar niet hier'', reageert Katrien Alewijnse. Wel is de sociale controle nog altijd groot, beaamt Van Beekhuizen. ,,Ze weten alles van je. Heeft iemand iets gedaan, dan weten we dat ook allemaal. Komt-ie van binnen, dan komt-ie ermee weg. Is het er één van buiten, dan wordt-ie gepakt.'' Dat heeft mede te maken met de complexe familiebanden. Van broers tot achterachterneven in een dorp met nog geen 2600 inwoners. Om die uit elkaar te houden, zijn bijnamen onmisbaar. ,,De mijne is Kletter'', zegt Jelmer Theune. ,,Dat slaat terug op de oma van mijn vader geloof ik, een Van Rooijen.''

Het grootste misverstand blijft de vermeende dominantie van het geloof. Gelovigen zijn er veel, streng ook. ,,Maar we horen niet in het rijtje met Aagtekerke en Meliskerke'', corrigeert Van Beekhuizen. Dat vertaalt zich ook politiek. Onder de rode dakpannen huizen veel sociaaldemocraten. ,,Wasschappelaars zijn dan ook vooral arbeiders. Die stemden PvdA, de oud-gereformeerden SGP. Die twee smaken had je.'' En die twee kunnen het best met elkaar vinden. Het hoogtepunt van het jaar is de kermis in juli. Dorpsgenoten van heinde en verre keren terug voor vier dagen feest - behalve op zondag. Een beetje rekening houden met elkaar doet wonderen voor de saamhorigheid.

,,Westkapelle is nog altijd Westkapelle'', vinden de dames van de Mutsenclub. En da's maar goed ook, zegt Alewijnse. ,,Ik krijg al de landziekte als ik op Zuid-Beveland ben. Heimwee. Dan zie ik het water niet, de vuurtoren niet.''

De vuurtoren, die zijn geruststellende knipoog door de nacht zwaait, geeft een veilig gevoel. Net als dat avondlijke ritueel: een rondje over de dijk om de zee te zien voor je gaat slapen. Van Beekhuizen: ,,Even dieken, dat hoort erbij.''

De avond is sowieso belangrijk. Overdag zijn er altijd toeristen. En mede dankzij hen blijft het dorp leefbaar, met veel winkels, restaurants, een museum, scholen. ,,Maar 's avonds'', knipoogt Van Beekhuizen, ,,dan is het dorp weer van ons.''

'Dieken' is een avondlijk ritueel. Ze houden de zee graag buiten maar kunnen die ook niet missen. En verliezen ze de vuurtoren uit het oog, dan krijgen ze de landziekte. Want van Wasschappel, zingt het volkslied: 'zô vin je d'r gin twêê'.