Er is een mannetje komen inwonen
Dichter Jos Daelman neemt afscheid in stijl. Met de bundel ‘Oase’ rondt hij zijn oeuvre af. ‘Wanneer de liefde plicht wordt, sterft ze in dankbaarheid’.
Delen per e-mail
Buurman Bauke had de ziekte ook, Parkinson. De wereld werd beperkt tot zijn huis, daarna tot de woonkamer, vervolgens tot de stoel, uiteindelijk tot het bed. Wat bleef was zijn opgewekte pessimisme. Wanneer ik hem na de zoveelste valpartij moest oprapen, bijvoorbeeld tussen de scherpe scherven van de gesneuvelde glazen salontafel, wist hij door een grapje het zware moment toch licht te maken. Zo’n houding, een dergelijke toon meen ik ook te herkennen in ‘Oase’, de bundel met naar nadrukkelijk wordt aangekondigd de laatste gedichten van Jos Daelman, in 1937 geboren te Zwijndrecht (Antwerpen).
Dat woord ‘laatste’ valt vaker, bijvoorbeeld in een noot bij een van de gedichten: ‘Axel. Zeelands stadje, waar de dichter Jos Daelman zijn laatste jaren verbleef’. En goed om zich heen keek, getuige een gedicht ‘Zeeuwse Vrouwen’ waarin hij constateert: ‘Zoals vrouwen hier fietsen/ sterk, bloot uit de dijen, zo zelfbewust,/ is meer dan enkel aanwezig zijn’.
Daelman, aanvankelijk actief onder het pseudoniem Walter Zone, is een vooraanstaande verschijning in de Vlaamse poëzie. Sinds zijn debuut uit 1959 publiceerde hij vele bundels, maar via de uitgebreide bloemlezing ‘Herdersuur’ (1996) kun je kennismaken met zijn werk. Waarin vrouwen, en niet alleen de Zeeuwse, vaker worden geëerd. Vrouwen hebben een gave die mannen missen, de laatsten zijn ‘bang voor het verdronken meisje/ diep in de handpalm/ van hun avondlijke ogen’.
De winter lijkt zijn favoriete seizoen, en de dood is in zijn gedichten altijd een vanzelfsprekende verschijning. Opmerkelijk is zijn liefde voor Griekenland, in het bijzonder voor Chios. Hij eerde het eiland zelfs met een bundel in het Engels én Grieks vertaalde gedichten, ‘Poems for a second soul’ (2010). Hij verbleef elk jaar op het eiland, vertelt hij in ‘De rouwvlinder’ (2016), een bundeling van dagboekaantekeningen, essays over poëzie en gedichten.
Een van die gedichten is ‘Mannetje’, opgedragen aan Mervyn Peake, een in 1968 overleden Britse auteur en illustrator die aan Parkinson leed. Het gedicht, met een zelfspot die mijn buurman Bauke zeer had aangesproken, keert zonder de opdracht terug in de reeks ‘Mr Parkinson, I presume’, een middelpunt in de bundel ‘Oase’: ‘Er is een mannetje in komen te wonen./ Hij is wie ik ben,/ Morst met mijn soep,/ Steekt een boterham in mijn neus’. Aan het slot wist dit gedicht zich uit, zoals Parkinson een mens uitwist: ‘Er is een mannetje komen wonen/ Er is een mannetje/ Er is een/ Er is’.
In een noot licht de dichter toe: ‘De ziekte van Parkinson is ongeneeslijk. Ze sluit je op in een falend lichaam en gooit de sleutel weg.’ Daelman maakt in de reeks ook duidelijk wat Parkinson doet met je geest (‘alsof onder een theemuts,/ het hoofd vol mist,/ verzamelt hij zijn geheugen’) én met je omgeving. Een gedicht ‘Mantelzorg’ opent met de regels: ‘Wanneer de liefde plicht wordt,/ sterft ze in dankbaarheid’. Om te onthouden. ‘Oase’ biedt de verlichting van poëzie in een verduisterde wereld. De dichter is meer dan een patiënt, zijn lezer voelt zich genezen door dit testament.
Jos Daelman: Oase – Uitgeverij C. de Vries-Brouwers, 64 pagina's, 19,50 euro.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUMZeeland Geboekt
In Zeeland gelegerd in de Grote oorlog
Veere na vieren, Veere voor het ontbijt. Laatst overnachtte ik weer eens in het stadje, en wat mij vooral opviel was de stilte. Zelfs als je fluistert, klinkt dat beledigend hard over Markt en Kaai. Eén keer werd de grote stilte doorbroken. W.L.M.E. van Leeuwen (1895-1974), schrijver van ‘Avonden op Drienerwolde’, vergat het nooit: ‘De charme van het door de soldaten gewekte stille Veere (die schone slaapster…)’. Hij was een van de soldaten, ‘2e luitenant bij de mitrailleurs’, tijdens de Eerste Wereldoorlog. -
zeeland-geboekt
Vers op Zondag 256: Tijs van Bragt
In de serie Vers op Zondag publiceren Zeeuwse dichters op toerbeurt een gedicht. Het is een zondagse aangelegenheid: elke zondag wordt één van hun gedichten gepresenteerd op pzc.nl/zeeland-geboekt. Vandaag: Tijs van Bragt uit Groede. -
PREMIUMZeeland Geboekt
De horde loopt achter de Leider aan
Om over na te denken: ‘De horde loopt achter de Leider aan, spandoek of slagzwaard hoog geheven, op zoek naar liefst geïsoleerde groepjes slachtoffers om deze aan de kaak te kunnen stellen en als het even kan te vernietigen. Beide basiskeuzen van ons 'krokodillenbrein’, vechten of vluchten, worden bevredigd als we toetreden tot de horde: we bevechten de tegenstander en vluchten tegelijkertijd in de veiligheid van de brullende massa.' -
zeeland-geboekt
Vers op Zondag 260: Anneke Schenk
In de serie Vers op Zondag publiceren Zeeuwse dichters op toerbeurt een gedicht. Het is een zondagse aangelegenheid: elke zondag wordt één van hun gedichten gepresenteerd op pzc.nl/zeeland-geboekt. Vandaag: Anneke Schenk. -
PREMIUMColumn Jan van Damme
Onze op onderduik ingerichte achterkamer oogt volstrekt overbodig
We hadden onze achterkamer al ingericht. Of tuinkamer, of studeerkamer, in elk geval, de ruimte in ons huis die het verst van de straatkant af ligt. De eindejaarsopstelling, zo was de gangbare benaming geworden. Dat wil zeggen: een gerieflijke mand, een berg gezonde kauwkluifjes, een waterbak en een voorraad brokken voor minstens twee dagen. En, misschien nog wel het belangrijkst van al, de geluidsinstallatie met een stapel kerst- en wintercd’s.
-
PREMIUM
Hier bij ons is de verte dichtbij
Het is bijna een Zeeuws volkslied, het gedicht dat sinds een jaar de gevel van Omroep Zeeland siert. Een licht gedicht, dat zingt en klinkt. Op polder rijmt kolder in dit door Eric van Laere geschreven werk: ‘Hier bij ons is er altijd de wind/ die het water doet schuimen/ en de hemel wil ruimen/ totdat hij geen wolkje meer vindt.’ -
zeeland-geboekt
Vers op Zondag 259: Will van Broekhoven
In de serie Vers op Zondag publiceren Zeeuwse dichters op toerbeurt een gedicht. Het is een zondagse aangelegenheid: elke zondag wordt één van hun gedichten gepresenteerd op pzc.nl/zeeland-geboekt. Vandaag: Will van Broekhoven. -
Antwerpen
Na een eeuw opgedoken en nu voor iedereen toegankelijk: Letterenhuis toont uniek manuscript van Paul van Ostaijens ‘Bezette stad’
Decennialang werd er tevergeefs gezocht naar het manuscript van de de dichtbundel ‘Bezette Stad’ van de bekende dichter Paul van Ostaijen. Kenners achtten het verloren, tot het vorig jaar plots in handen kwam van de Vlaamse overheid. Nu zal het manuscript - 100 jaar na publicatie - te zien zijn in het Letterenhuis in de expo ‘Boem Paukeslag. Bezette stad 100!’.