De grot op de Tibetaanse hoogvlakte waarin de onderkaak werd gevonden. © AP

Monnik vond kaak van uitgestorven mensensoort in grot op 3000 meter hoogte

‘Fantastisch!’De onderkaak die een boeddhistische monnik bijna veertig jaar geleden vond in een grot op de Tibetaanse hoogvlakte blijkt van een zogenoemd denisovamens te zijn. Het is voor het eerst dat resten van die uitgestorven mensensoort buiten Siberië zijn aangetroffen én dat op een hoogte van ruim 3000 meter. Bovendien is de afkomst van het stuk bot gereconstrueerd aan de hand van alleen een eiwitanalyse; ook dat is voor het eerst.

Kees Graafland 01-05-19, 21:05 Laatste update: 21:46

De oorsprong van het 160.000 jaar oude bot wordt vandaag bekendgemaakt in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Na bijna veertig jaar zijn onderzoekers erin geslaagd de oorsprong van de onderkaak te achterhalen. Resten van die uitgestorven mensensoort denisova werden tien jaar geleden voor het eerst ontdekt in de Denisovagrot, op ‘slechts’ 700 meter hoogte in het zuiden van Siberië. Nu blijkt dat ‘het zusje van de neanderthaler’ vroeger ook ver buiten die regio leefde.

De boeddhistische monnik vond het fossiel in 1980 in de Baishiya Karst-grot in China, die populair is bij boeddhisten om te bidden en toeristen om te bezoeken. Een stuk onderkaak, met twee tanden erin, meer niet. Pas in 2010 begonnen onderzoekers van de Lanzhou-universiteit het bot te onderzoeken. Nu blijkt het het meest complete fossiel te zijn van een denisovamens dat ooit is gevonden. De vondsten in de grot in Siberië betroffen vooral kleinere botresten en tanden.

Eiwitanalyse

De onderzoekers wisten de oorsprong van de kaak te reconstrueren middels het onderzoeken en vergelijken van de eiwitresten in het bot. Er waren geen dna-resten aangetroffen, zoals wel het geval was in de Denisovagrot. Dankzij die resten wisten onderzoekers al wel dat de denisovamens een zustergroep was die zich had afgesplitst van de neanderthalers.

Het ontbreken van het dna maakte het onderzoek lastiger, maar niet onmogelijk. Nadat in het fossiel uranium was aangetroffen waaruit bleek dat de kaak 160.000 jaar oud was, werden de eiwitten vergeleken met die van andere mensensoorten. Er was een match met eiwitten in de resten uit de Russische grot. Een van de tanden bleek nog niet volgroeid te zijn, reden voor de onderzoekers om aan te nemen dat de kaak van een jongvolwassene is. Ze maakten een reconstructie van de gehele kaak.

_{Lees door onder de video.}

Sherpa's

,,Dit is fantastisch’’, zegt Katerina Douka, als archeoloog verbonden aan het Max Planck-instituut in het Duitse Jena, volgens Nature. ,,Het zegt ons dat we in de juiste richting zoeken.’’

Al langer werd aangenomen dat de denisovamens ook buiten Siberië leefde. De in Tibet woonachtige sherpa's hebben namelijk een gen van de denisovamens, waardoor zij het beter kunnen uithouden met minder zuurstof op grote hoogte. Nu blijkt dat de mensensoort 160.000 jaar geleden al leefde op 3280 meter hoogte - nog nooit werden zulke oude mensenresten op die hoogte gevonden -, dat het gen functioneel was én genetisch is doorgegeven aan de homo sapiens.

,,Het is verbazingwekkend dat deze oude mensen al op zo'n hoogte konden overleven’’, zegt Chris Stringer, verbonden aan het Natural History Museum in Londen. De onderzoekers verwachten dat nu op meer plekken en in meer musea resten van denisovamensen zullen opduiken. Als er geen dna is aangetroffen, kunnen de eiwitten immers worden vergeleken.