Zzp’en razend populair om ‘vrijheid’, maar wat zijn de nadelen?

Op Instagram en LinkedIn maken veel kersverse zzp’ers hun besluit wereldkundig met een soort vrijheidsstatement: ‘Ik ga het eindelijk doen: ik ga voor mezelf beginnen’, met daarbij de klassieke foto met het bewijs van inschrijving bij de Kamer van Koophandel in de hand.

De aantrekkingskracht voor het zelfstandig ondernemerschap komt volgens Sjanne Marie van den Groenendaal, onderzoeker aan Tilburg University en zzp-expert, voort uit een behoefte aan autonomie. ,,De grootste groep die zzp’er wordt, wil vrijheid; zelf bepalen hoeveel, waar en wanneer ze werken. Ook de hang naar meer grip op de balans tussen werk en privé speelt vaak mee.”

Cijfers van zowel het CBS als de Kamer van Koophandel onderstrepen de populariteit van zzp’en: tussen het derde kwartaal van 2021 en hetzelfde kwartaal van 2022 groeide het aantal zelfstandig ondernemers van 15 tot 75 jaar met 127.000 naar 1,2 miljoen. De KvK ziet vooral het aandeel jonge ondernemers hard groeien: sinds 2017 steeg het aantal ondernemers van 21 en jonger met 173 procent van 18.796 naar 51.396.

Een verklaring voor die groei is volgens Willeke Leensma, adviseur van de Kamer van Koophandel, het veranderende beeld van ondernemen. ,,Vroeger was het heel bijzonder als je die stap zette, tegenwoordig is het doodnormaal.” Vooral jongeren zien dat zo. ,,Ze willen onafhankelijk en flexibel zijn en denken: ‘ik probeer het gewoon, lukt het niet, dan schrijf ik me weer uit’.” Volgens Leensma hebben jongeren vaak minder financiële verplichtingen waardoor ze een gokje kunnen wagen. ,,Voor dertig- en veertigplussers ligt dat vaak anders, maar ook zij vinden zo hun manier door naast hun baan parttime te zzp’en om te kijken of het van de grond komt.”

Over de minder leuke kanten van ondernemen, zoals de administratie en acquisitie doen, stress omdat je te veel of juist te weinig werk hebt of onderhandelen over tarieven, hoor je veel minder. ,,Zzp’en heeft een rooskleurig imago. Waar mensen zich vaak minder bewust van zijn is dat het naast vrijheid ook gepaard gaat met een grote verantwoordelijkheid’’, zegt Van den Groenendaal. ,,Als je het goed wil doen is het topsport: naast het werk voor klanten, werk je ook voortdurend aan je bedrijf zelf. Denk bijvoorbeeld aan het op orde houden van je administratie en het vergroten van je netwerk en expertise.”

Ook Leensma ziet dat mensen over het algemeen een te positief beeld hebben van ondernemen. ,,Er is een groep die zich goed voorbereidt en er is een groep die zich ‘gewoon inschrijft’ en daarna wordt verrast door zaken als de btw-afdracht en de jaarlijkse aangifte bij de belastingdienst.” Daarnaast stipt ze een veelvoorkomende misvatting aan: ,,Mensen rekenen zichzelf al snel rijk, maar vergeten dat ze zelf een arbeidsongeschiktheidsverzekering moeten regelen en dat ze geen pensioen opbouwen.”

En toch blijkt uit onderzoek dat zzp’ers zich over het algemeen gelukkig en gezond voelen. Van den Groenendaal ,,Zzp’ers scoren hoog op werkgeluk en zijn in het algemeen heel blij en tevreden.” Zelfs de meeste mensen die ooit ‘gedwongen’ gingen zzp’en, bijvoorbeeld na ontslag, zeggen niet terug te willen in loondienst.

Als je de succesverhalen op sociale media mag geloven, is iedereen in de wieg gelegd voor het ondernemerschap. Maar is dat ook echt zo? Volgens Van den Groenendaal wel. ,,Ja, het gaat gepaard met risico’s en je moet je eigen broek omhoog zien te houden. Maar in principe kan iedereen succesvol zzp’er worden, mits je voor een manier van werken kiest die bij je past.” Als voorbeeld geeft ze het hybride model waarin je het ondernemerschap combineert met een parttime baan in loondienst.

De zzp-expert adviseert dingen waarin je niet goed bent uit te besteden of hulp voor in te schakelen. Ook waarschuwt ze: ,,Als je drijfveer is ‘kijk mij eens, ik hoor bij de club van zzp’ers’, dan zal je merken dat het niet werkt. Ga ondernemen omdat het je passie is en blijf bij jezelf.”

Zowel Leensma als Van den Groenendaal verwachten dat het aantal zzp’ers voorlopig zal blijven groeien, omdat steeds meer mensen zich aangetrokken zullen voelen tot het ondernemerschap. Aan de andere kant maakt onderzoeker Van den Groenendaal zich zorgen over veranderende wet- en regelgeving die er juist voor kan zorgen dat de groei stagneert of het aantal zzp’ers zelfs afneemt.

De verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers (AOV) die naar verwachting in 2027 in werking treedt en aangescherpte regels rond schijnzelfstandigheid zijn voorbeelden van nieuwe spelregels die zelfstandig ondernemen minder aantrekkelijk kunnen maken. Ook het ‘inbeddingscriterium’, waardoor zzp’ers in principe niet meer mogen werken voor organisaties waar mensen in loondienst hetzelfde werk verrichten, kan grote gevolgen hebben voor zelfstandigen, vooral in de zorg.

Van den Groenendaal vindt het lastige ontwikkelingen, omdat ze gelooft dat de behoefte aan autonomie eerder zal toenemen dan zal afnemen. ,,Gedwongen terug in loondienst, terwijl de motivatie om te gaan ondernemen de behoefte aan vrijheid was. Dat klopt toch niet?”

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: