Waarom ons brein kortsluiting krijgt als er te veel opties zijn

Een heel trotse tante hier, want zowel mijn neef als nicht beginnen volgende week aan hun vervolgopleidingen. Ik vind het knap hoe ze een studie kozen uit de honderden opleidingen in Nederland. Net als al die andere eerstejaars trouwens.

Toen ik ging studeren – oma vertelt - kwam er een handvol voorlichters naar mijn middelbare school en kon je kiezen om iets te horen over doorsnee opleidingen zoals rechten, wiskunde of geneeskunde. Ik had geen idee van alle opties, dus de keuze voor psychologie was gauw genoeg gemaakt. Ergens ben ik blij dat ik niet alle opleidingen kende. Want hoe meer keuzes we hebben, hoe ontevredener we zijn met onze keuzes. 

Dit fenomeen wordt door psycholoog Barry Schwartz de keuzeparadox genoemd. Misschien ken je wel het wereldberoemde jam-onderzoek uit 2000 van twee Amerikaanse psychologen. Zij lieten mensen in de supermarkt kiezen uit 6, 24 of 30 soorten jam. Superfijn als je uit 30 soorten voor je neus hebt, je favoriete smaak zit er vast en zeker bij. Toch bleken mensen achteraf meer tevreden met hun keuze als ze mochten kiezen uit maar zes opties.

_{De tekst gaat hieronder verder.}

Hoe dat kan? Hoe meer keuzes je hebt, hoe meer tijd het kost om alle keuzes te overwegen. En de kans is groot dat je later ontdekt dat een andere keuze misschien toch net wat beter was. Spijt ligt op de loer. Vooral de zogeheten ‘maximisers’ kunnen last hebben van wroeging. Dit type beslisser brengt alle opties in kaart en wikt en weegt wat af voor hij beslist.

Gelukkig ben ik een ‘satisficer’, zoals Schwartz dat noemt. Ik kies meestal voor de eerste optie die voldoet aan mijn eisen. Daar valt iets voor te zeggen, want satisficers voelen minder vaak spijt. Al maken ze wel stommere keuzes dan maximisers. Niet erg bij kleine beslissingen waar weinig van afhangt, zoals wat voor broodje je bij de lunch kiest. 

Maximisers zouden dan wat spontaner moeten kiezen, meent Schwartz. Maar bij grote beslissingen kun je volgens hem beter jezelf uitdagen om wat langer na te denken en voors en tegens te inventariseren. Want ook al zijn maximisers over het algemeen minder gelukkig met hun keuzes, objectief gezien hebben ze wel de betere banen. En toch, denk ik dan: wie kiest nou beter?

Meer weten over psychologie en werk? Lees Chantals boeken Waarom perfectionisten zelden gelukkig zijn, 13 tips tegen perfectionisme (2021) en Ons feilbare denken op het werk (2018).

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: