‘Als Rotterdam The Hague Airport wil groeien had dát de boodschap naar de omwonenden moeten zijn’

Afgelopen week las ik in het AD weer een artikel rond Rotterdam Airport. Als omwonende die de toename van het aantal vluchten en de geluidsoverlast dagelijks ervaart, zie ik de kop ‘Hele participatie was een show’ in mijn dagblad en denk: ‘Dit is dus wat er gebeurt als je participatie gebruikt als excuus om te ‘draagvlakken’, niet transparant bent over besluitvorming, eerder gemaakte keuzes en de mate van invloed van mensen’…

De deelnemers aan het ‘participatietraject’ (niet voor niets tussen aanhalingstekens) rondom de toekomst van Rotterdam Airport voelen zich belazerd en stapten eerder bijna allemaal al op, omdat onder andere resultaten geheim gehouden moesten worden voor de achterban. Het zogeheten open gesprek kende helemaal geen open agenda, maar bleek in de praktijk volledig gericht op slechts één agendapunt: groen licht voor groei.

Er wordt weleens gekscherend gezegd: ‘Maar dat vliegveld is er toch altijd al geweest?’ Dat klopt. Maar argumenten als ‘je weet waar je ging wonen’ en ‘van een vliegveld in de buurt heb je nu eenmaal overlast’ gaan hier niet op. Daarmee sla je het gesprek dood. Bij ‘echte’ participatie gaat het namelijk niet over ‘gelijk hebben’ of over ‘winnen’.

Het gaat over het bereid zijn écht een gesprek te voeren, in plaats van tegenstanders buiten spel te zetten; De bereidheid naar elkaar te luisteren en óók oog te hebben voor de wijsheid van de minderheid. Door niet open te zijn over plannen en de werkelijke insteek van het ‘overleg’ heeft de overheid en het luchtvaartbedrijf diezelfde inwoners die altijd meegaand waren nu juist tegen zich.

Ik weiger persoonlijk bijeenkomsten te faciliteren, waar bewust wordt aangestuurd op een bepaalde uitkomst, terwijl in de communicatie vooraf een ‘iedereen-doet-mee-verwachting’ wordt geschetst. Een houding die je van overheden, bedrijven en de professionals die er werken ook mag verwachten.

Bij participatie hoor je bereid te zijn samen te kijken naar kansen en bedreigingen, en verschillende scenario’s, waarbij je alle belangen afweegt én je vooraf eerlijk bent over de mate van invloed die deelnemers krijgen op welk gespreksonderwerp.

Voor de overheid en luchtvaartreuzen hier een gemiste kans. Want in essentie zijn veel omwonenden zoals eerder aangegeven helemaal niet tegen de aanwezigheid van het vliegveld, maar wel tegen de manier waarop besluitvorming over de ontwikkeling ervan plaatsvindt. Mensen voelen zich niet gehoord en krijgen het gevoel dat deze groei en dit besluit vanaf dag één al vast stond… Het beeld ontstaat van ‘de machtige overheid en de vliegtuiglobby’ tegen ‘de inwoner’, wat uiteindelijk het vertrouwen in onze democratie schaadt.

Lang verhaal kort: wees eerlijk over verwachtingen, de mate van invloed en de rol van deelnemers aan overleg. Als je een participatietraject ingaat en daarbij voorhoudt dat het gaat om samen te kijken wat toekomstscenario’s zijn, maar feitelijk gewoon wil dat omwonenden instemmen met groei, had dát de boodschap moeten zijn.

Stefanie Couwenberg is communicatieadviseur, dagvoorzitter en trainer creatief denken.