Het fipronilschandaal met eieren was de aanleiding voor het onderzoek van de Raad © AP

Onderzoeksraad: Voedselveiligheid in gevarenzone

Het voedselveiligheidssysteem in Nederland blijkt kwetsbaar. Het ontbreekt aan een gestructureerde aanpak om opkomende risico’s te signaleren en te beoordelen. Daardoor kunnen mensen onnodig ziek worden, blijkt uit een rapport dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid vanochtend heeft gepubliceerd.

Edwin van der Aa 20-06-19, 10:08 Laatste update: 11:59

Nederland is de afgelopen jaren meerdere malen opgeschrikt door incidenten in de voedselketen, bijvoorbeeld door salmonella in gerookte zalm, fraude met paardenvlees en Q-koorts. De ontdekking van het bestrijdingsmiddel fipronil in eieren in de zomer van 2017 was voor de Raad aanleiding om het voedselveiligheidssysteem in Nederland te onderzoeken.

Uit het onderzoek blijkt dat de voedselsector zich vooral richt op bekende risico’s die zich in het verleden hebben voorgedaan. Door veranderende omstandigheden kunnen voedselveiligheidsrisico’s zich echter in een andere hoedanigheid voordoen of in ernst toenemen. Zo is hetzelfde gif dat in de Japanse kogelvis voorkomt onlangs ook in Nederlandse schelpdieren aangetroffen.

Robuuster systeem

Bedrijven en overheden moeten minder vaak verrast worden en consumenten moeten minder gezondheidsschade oplopen
Onderzoeksraad voor Veiligheid

,,Het verbeteren van het inzicht in opkomende risico’s moet leiden tot een robuuster voedselveiligheidssysteem, waarin bedrijven en overheden minder vaak verrast worden en consumenten minder gezondheidsschade oplopen”, aldus de Onderzoeksraad.

Een ander kritisch voorbeeld: het signaal dat de risico’s van ziekteverwekkers op groenten en fruit mogelijk groter zijn dan gedacht, wordt niet goed opgepakt en beoordeeld. In de VS stelt men bijvoorbeeld dat groenten en fruit de belangrijkste oorzaak zijn van voedselinfecties, in Nederland schat men dat risico juist heel laag in.

,,Het opmerkelijke is dat geen onderzoek is gedaan naar dit verschil en dat niet bekend is wie het dichtste bij de waarheid zit. Terwijl het belangrijk is om de risico’s goed te kennen, juist omdat groenten en fruit zo belangrijk zijn voor een gezond dieet.”

Aanzienlijk complexer

De Raad constateert dat de productie van en handel in voedsel de laatste decennia aanzienlijk complexer zijn geworden, waardoor het moeilijker is geworden de risico’s te beheersen. Daarnaast neemt het aantal kwetsbare consumenten zoals ouderen en chronisch zieken toe. Ook de trend om vaker rauw en onbewerkt voedsel te consumeren, brengt risico’s met zich mee.

De aanbeveling aan het kabinet luidt om ‘een gezaghebbende eenheid’ te creëren. Een voedselwaakhond dus. Deze kan informatie uit zoveel mogelijk bronnen – zoals de wetenschap, het RIVM, de NVWA, bedrijven en consumenten – samenbrengen en op onafhankelijke wijze een overzicht van opkomende risico’s voor de voedselveiligheid maken.

Reactie minister

Volgens minister Bruins (Volksgezondheid) biedt het rapport van de Onderzoeksraad goede aanknopingspunten ter versterking van het voedselveiligheidsysteem. ,,De aanbevelingen zijn een goede aanvulling op de adviezen die we vorig jaar hebben gekregen van de Commissie Sorgdrager. Die adviezen hebben inmiddels tot een groot aantal acties geleid om het voedselveiligheidssysteem verder te verbeteren.’’

Voorkomen is beter dan genezen, constateert Bruins. ,,Hoe vroeger je signalen oppikt, hoe beter je grote incidenten en crisissen kunt voorkomen. Dat is ook een les die we hebben geleerd van het fipronil-incident. Verder is het heel belangrijk om snel de juiste mensen bij de betrokken partijen te vinden, en om elkaar goed te informeren. Zo is bijvoorbeeld het proces voor het oppikken van signalen verbeterd en komen signalen nu beter bij elkaar op één centraal punt binnen de NVWA.’’

De NVWA wil niet inhoudelijk reageren op het OVV-rapport.