Kabinet zit zonder coronawet na blokkade Eerste Kamer: ‘Dan maar weer noodverordening’

Het kabinet zal nu moeten teruggrijpen naar noodregelingen als er coronamaatregelen nodig zijn. Via de tijdelijke wet kon het kabinet bij een opleving van het coronavirus maatregelen afdwingen, zoals het dragen van mondkapjes, de coronapas en beperking van groepsgrootte. 

Een meerderheid van de Senaat keert zich tegen de zoveelste verlenging van de wet, zo bleek dinsdag tijdens een debat met minister Ernst Kuipers (D66) van Volksgezondheid. Dit betekent concreet dat er over twee dagen geen wettelijke grondslag meer is voor het kabinet om restricties op te leggen. 

Mocht het coronavirus plots weer sterk opleven, dan zal Kuipers dus moeten teruggrijpen naar noodverordeningen. Of hij moet de tijdelijke wet opnieuw indienen, waarna Raad van State, Tweede en Eerste Kamer zich erover buigen. ‘Dat kan weken duren’, klaagde een ingewijde eerder. 

Maar de blokkade in de Senaat is bepaald geen verrassing. Al maanden verzetten Eerste Kamerleden zich tegen de gebrekkige onderbouwing van de noodzaak voor de tijdelijke wet. Met de mild ziekmakende omikronvariant is het niet verantwoord om de tijdelijke wet steeds weer te verlengen, redeneren partijen. 

,,Als de noodzaak voor een wet er niet is, dan moet ook de macht vervallen die vrijheden fors inperkt”, zei PvdA-senator Jeroen Recourt. ,,We mogen de vrijheid van burgers niet verder inperken dan strikt noodzakelijk, we moeten beducht zijn voor de almachtige overheid.”

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij

Senatoren dringen al langer aan op haast rond de aanpassing van de permanente wet Publieke Gezondheid, die ‘coronaproof’ moet worden gemaakt. Maar Kuipers kan die wetswijziging niet eerder dan eind augustus leveren, daarom trekt de Eerste Kamer in meerderheid nu aan de noodrem. 

Alleen de coalitie stemde dinsdagavond nog in met de vijfde verlenging (maart-juni), maar VVD, D66, CDA en CU hebben samen slechts 32 van de 38 benodigde zetels voor een meerderheid. 

De coalitiepartijen zijn overigens ook kritisch. Diverse fracties vinden dat het kabinet al veel eerder werk had moeten maken van de wijziging van de Wet publieke gezondheid (Wpg). Daarin wil het kabinet opnemen welke maatregelen het kabinet mag afdwingen bij een pandemie als corona. ,,Maar we komen liever niet in een vacuüm tussen de tijdelijke wet en de nieuwe permanente wet”, zei Reina de Bruijn-Wezeman namens de VVD. Om dat te voorkomen moet de tijdelijke wet blijven. Daarin gaat de meerderheid dus niet mee. 

De noodzaak om ingrijpende beperkende maatregelen op te leggen is gezien het geringe aantal coronabesmettingen niet meer nodig, is het dominante argument bij de politieke tegenstanders. ,,Er is op dit moment geen enkele noodzaak meer voor een tijdelijke wet”, betoogde Margreet de Boer (GroenLinks) die eerder al een meerderheid verzamelde voor haar plan om de tijdelijke wet verder uit te kleden. Mede daarom verwijderde het kabinet al diverse instrumenten uit de juridische gereedschapskist: in de zesde verlenging was de coronapas (3G) geschrapt.

Maar dat is niet genoeg. ,,Als het onverhoopt weer misgaat, kunnen we met noodverordeningen werken”, vindt onder anderen SP-senator Rik Janssen. ,,Er is niks mis met noodverordeningen in een acute crisis.”

De tijdelijke coronawet loopt al sinds najaar 2020 en moest telkens met drie maanden worden verlengd door beide Kamers. Minister Kuipers voorziet wel enige problemen nu de tijdelijke wet sneuvelt. ,,Als we maatregelen moeten nemen, zit je wel met een probleem", zegt hij tegen deze nieuwssite. ,,Dan moet je naar noodprocedures grijpen of je moet de tijdelijke wet opnieuw indienen via de Raad van State, de beide Kamers. De omikronvariant vermenigvuldigt zichzelf binnen 3,5 dag. Ik denk dat de parlementaire behandeling langer zal duren.”