Volgens de CEO van Hema, Tjeerd Jegen is daartoe besloten vanwege de ‘onduidelijke regelgeving’. ,,Het is jammer dat de eerder gemaakte heldere afspraken die konden leiden tot een bijdrage van Hema aan de spreiding van het winkelbezoek niet gerealiseerd konden worden’’, zegt hij in een statement. ,,Tegelijkertijd vraagt deze tijd om flexibiliteit en verdraagzaamheid. Dat geldt ook voor ons. Als dat betekent dat wij onze deuren moeten sluiten om de gezondheid te waarborgen, dan doen we dat.’’

Dat Hema na de toespraak van Rutte het grootste deel van de 540 Hema-winkels toch open zou houden, was volgens de keten besloten in samenspraak met branchevereniging INretail en het kabinet. Kleinere Hema-winkels zonder foodassortiment gingen wel meteen dicht. Het kabinet maakte vanmiddag bekend dat winkels tijdens de lockdown alleen open mogen als ze minimaal 70 procent van de omzet halen uit ‘essentiële producten’, zoals voedingsmiddelen en hygiëneproducten. 

De aanscherping staat in een brief die minister Eric Wiebes en staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) vanmiddag aan de detailhandel hebben gestuurd. Belangrijk is dat winkels vóór de lockdown al boven de grens van 70 procent moesten zitten. 

Voor winkels die wel open mogen blijven, zoals drogisterijen, zijn de regels ook aangescherpt. ‘Het is niet toegestaan het non-foodassortiment uit te breiden’, aldus de ministers. Zo mag een drogisterijketen als Kruidvat die ook een hoek met cadeauartikelen heeft, bijvoorbeeld niet ineens meer speelgoed inslaan voor de feestdagen.

Een uitzondering blijft gelden voor bredere winkels die een aparte afdeling hebben voor levensmiddelen. Die moeten dan wel een eigen ingang hebben om open te mogen.

Het besluit volgt op het voornemen van Action en Wibra, die in navolging van Hema ook de deuren wilden openen voor de verkoop van de ‘essentiële producten’, omdat ongeveer 40 procent van de omzet behaald wordt met essentieel geachte artikelen. Het voornemen viel verkeerd bij het kabinet. 

Minister De Jonge zei vanmorgen in een reactie al dat het nu ‘niet het moment is om de randen van de regels op te zoeken’. De ernst van de situatie vraagt volgens hem om ‘solidariteit’ en ‘maximale inspanning van ons allemaal’ om contacten zoveel mogelijk te beperken.

Winkelketen Wibra houdt nu de rest van de lockdown zijn winkels gesloten. Dat meldt het bedrijf nadat het kabinet een aanscherping van de regels heeft aangekondigd. Topman Bas Duijsens zegt dat zijn bedrijf “vanzelfsprekend” de regels volgt, maar verbaasd is over de “plotselinge ommezwaai” van het kabinet.

,,We zijn er juist van overtuigd dat het openhouden van winkels zoals die van Wibra bijdraagt aan het spreiden van mensen die essentiële producten nodig hebben", licht hij toe. ,,Juist in de decembermaand is de drukte in supermarkten groot.”

Zeeman werd ook in de discussie genoemd, maar volgens een woordvoerder is er nooit sprake geweest van het openen van filialen tijdens de lockdown. ,,We hebben meteen na de toespraak van Rutte besloten om niet open te gaan”, aldus een woordvoerder van de Zeeman. ,,We zijn het met de aangekondigde maatregelen eens en we willen ons daar graag aan houden. We voelen ons er niet prettig bij om de grenzen op te zoeken.”

Ook Mirage Retail Group, waar onder meer Blokker en Big Bazaar onder vallen, sluit zich hierbij aan. ,,Als een van Nederlands grootste retailers nemen wij onze verantwoordelijkheid door aan de maatregelen te gehoorzamen”, aldus Michiel Witteveen, CEO Mirage Retail Group. ,,We gaan zo snel mogelijk Blokker Express openzetten voor leveringen door onze medewerkers aan onze klanten.”

Voor bloemisten is het wel toegestaan om voorlopig tot aan de kerst spullen te blijven verkopen. De winkels zelf moeten weliswaar dicht, maar voor de winkels is het toegestaan om een kraampje neer te zetten en te bemannen. Daarmee is volgens branchevereniging Vereniging Bloemist Winkeliers (VBW) de lobby grotendeels gelukt.

Op Rijksoverheid.nl staat specifiek vermeld dat winkels in bloemenverkoop (en kerstbomen) een buitenpresentatie mogen invullen. Op basis van die info mag je ervan uitgaan dat buiten de winkel een verkoop- en afrekenpunt mag worden ingericht, aldus de VBW. Het afhalen van producten, is alleen toegestaan op bestelling. Bezorgen blijft ook mogelijk.

Overdekte verkoop is vanwege de kans op verspreiding van het coronavirus niet toegestaan. Daarmee kunnen bloemenwinkels in overdekte winkelcentra niet voor de deur open. Mogelijk dat in overleg met de eigenaar van het winkelcentrum en mogelijk ook de gemeente een buitenlocatie kan worden ingericht.

Dat geldt ook voor GroenLinks-voorman Jesse Klaver. ,,De grote ketens (Wibra/Action/Hema) mogen van dit kabinet ‘gewoon’ open. De kleine winkelier is de dupe en blijft dicht. Dit is precies het tegenovergestelde van de solidariteit die tijdens deze lockdown hard nodig is.’’

,,Zo ziet kapitalisme in een coronacrisis er dus uit. Wat is dit oneerlijk’’, zegt Lilian Marijnissen (SP). ,,Onze scholen, theaters en kleine winkeliers moeten allemaal dicht, maar grote bedrijven kunnen hun gang gaan? Deze bedrijven kennen geen grenzen, kabinet stel ze!’’

Ook de coalitie maakte meteen kenbaar niet blij te zijn met de plannen. D66-Kamerlid Kees Verhoeven: ,,De Action moet dicht. We moeten dit samen doen. Deze crisis treft kwetsbare bedrijven toch al harder, hebben we bij de horeca gezien.’’ Volgens Verhoeven bedenken ketens nu welke ‘essentiële’ dingen ze verkopen, om zo open te blijven, ,,Dat voelt niet goed. Het kabinet zal een scherpere scheiding aan moeten brengen.’’

VVD-Kamerlid Aukje de Vries roept ondernemers op ‘niet de randen van de regelgeving op te zoeken’.

De burgemeesters zijn ‘erg gelukkig’ met het besluit van het kabinet om de openingsregels aan te scherpen van winkels tijdens de lockdown. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft dat gehoord tijdens overleg met de voorzitters van de Veiligheidsregio’s.

Hij vindt het ‘spijtig’ dat er discussie is ontstaan over de regels. Maar die waren ook ‘heel rap’ ingevoerd en moesten worden ‘bijgesteld’. 

Bekijk hier al onze video’s over de lockdown: