BBB viert megawinst in provincies en senaat, CDA halveert, Forum verliest nog meer

De BoerBurgerBeweging bestormt de provinciehuizen en de senaat. In Noord-Brabant scoort BBB zo'n 18 procent van de stemmen, in ‘thuisprovincie’ Overijssel zelfs dik 30 procent. In de Eerste Kamer komt BBB in één klap binnen met 15 van de 75 zetels. Dat zijn er vijf meer dan de VVD krijgt en evenveel als GroenLinks en PvdA samen. BBB en de linkse tandem strijden dus om de koppositie.

,,Dit is onbeschrijfelijk’’, zei Van der Plas in een eerste reactie. De riante zege betekent dat het kabinetsbeleid - zeker rond stikstof en landbouw - echt anders moet: ,,De partijen moeten serieus met ons onderhandelen, de meerderheid is bijna niks meer. Wij lopen niet weg voor onze verantwoordelijkheid.”

Dat BBB mee kon doen om de winst, was bekend. Maar dat de zege zo groot kon worden, had de partijleider -‘ik sta te trillen op mijn benen’- niet verwacht: ,,What the fuck (...) Dit wordt een monsterzege.”

De winst van BBB gaat ten koste van veel andere partijen, zeker die van de regering. De VVD levert licht in, D66 verliest ook, net als de ChristenUnie. Maar het CDA halveert zelfs bijna in de senaat, partijleider Wopke Hoekstra spreekt van een ‘buitengewoon bittere pil'.

Forum voor Democratie, in 2019 nog de grote winnaar, levert nog veel meer in en houdt nog slechts een paar procent van de stemmen over. ,,In alle provincies handhaven we ons’’, zei Baudet in een eerste toespraak. ,,En we staan nu op twee zetels in de Eerste Kamer, dat is een goed begin.’’ PvdA, PvdD en nieuwkomers JA21 en Volt noteren wel een plus.

CDA-leider Wopke Hoekstra wil het verloren vertrouwen herwinnen: ,,Het mocht deze keer niet zo zijn, er rust op ons een grote verantwoordelijkheid om te vechten voor een Nederland dat wij graag zien’’, zei hij op het partijkantoor. ,,We zullen dat vertrouwen straat voor straat, huis voor huis moeten zien terug te winnen.”

VVD-leider Mark Rutte noemt de prestatie van BBB ‘knap’. ,,Felicitaties voor Caroline. We halen zelf niet de winst die we wilden. Maar we zijn een grote partij, we nemen onze verantwoordelijkheid.” Rutte gelooft dat zijn kabinetsplannen ook in een nieuwe Eerste Kamer overeind blijven, zelfs na de opdoffer voor zijn coalitie. ,,Ik denk dat de coalitie stabiel kan blijven. In de Eerste Kamer is het altijd een kwestie van meerderheden vinden. Heb vaak met twee telefoons aan mijn oor gezeten.”

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple

En ook samenwerken met BBB is mogelijk, gelooft de premier: ,,Het signaal van de kiezer is duidelijk. Maar het stikstofprobleem gaat niet weg. We zullen daarop beleid moeten blijven maken. Dat kan ook met BBB denk ik. Deze uitslag verplicht ook Caroline van der Plas om het gesprek aan te gaan over stikstof. Maar of ze water bij de wijn moet doen? Ik ga niet beginnen met het geven van instructies aan mevrouw Van der Plas.”

De opkomst ligt met ongeveer 61 procent opvallend hoog voor provinciale verkiezingen, het is een record sinds 1987. Door het hele land werden woensdag lange rijen gemeld bij stemlokalen, op sommige plekken moesten mensen een half uur wachten om een vakje rood te kunnen kleuren.

Vooral de stikstofkwestie - en alles wat ermee samenhangt - lokte mensen naar het stembureau, bleek uit kiezersonderzoek.

De gekozen leden van de Provinciale Staten benoemen na de verkiezingen het dagelijks bestuur van de provincie, ook kiezen de Statenleden op dinsdag 30 mei de leden van de Eerste Kamer. Als de coalitiepartijen inderdaad flink verliezen en de - linkse en rechtse - oppositie winnen, moet het kabinet nog meer lobbyen voor meerderheden in de senaat.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: