Musea moeten nadenken over afslanken en fuseren

Valentijn Byvanck, scheidend directeur van het Zeeuws Museum in Middelburg, zei dat gisteren in Breskens tijdens een vergadering van de Vereniging van Zeeuwse Musea.

Byvanck, die leiding gaat geven aan het Nationaal Historisch Museum, gooide in zijn 'afscheidsspeech' een flinke knuppel in het Zeeuwse hoenderhok. Hij vond dat vooral de kleine musea in de provincie zich moeten bezinnen op de toekomst, ook omdat de bezoekersaantallen in diverse gevallen beperkt zijn. ,,Bij sommige musea krijg ik wel eens het gevoel dat ze alleen de groep bedienen die er werkt. Vrijwilligers doen de deur open, stoffen de objecten af, doen de boekhouding en vormen niet zelden ook het publiek van het museum."

Op zich allemaal prima, maar daarmee is er volgens Byvanck eerder sprake van een buurthuis. Een museum is echter een openbare instelling, met een collectie die ook betekenis en waarde moet hebben voor anderen. Hij constateerde dat vrijwel geen enkel museum een duidelijk verzamelbeleid heeft. Mede daardoor is het probleem dat vaak veel te veel wordt bewaard en schenkingen niet of nauwelijks worden geweigerd. ,,Wilt u iets voor de toekomst doen, ruim dan eens op." Musea moeten alleen schenkingen accepteren als ze er ook voor zouden hebben betaald als het aangebodene te koop was.

Byvanck drong er, ondanks alle gevoeligheden, erop aan dat musea nadenken over fuseren. ,,Als ik naar de Zeeuwse museumwereld kijk, zie ik dat er eindeloos wordt gepraat over samenwerking, maar wat we eigenlijk nodig hebben is afslanking en fusie." Een bredere visie en meer expertise leiden tot een beter verzamelbeleid. Voor toeristen en andere bezoekers is een groot museum met goede tentoonstellingen en betere dienstverlening ook aantrekkelijker dan diverse kleine musea verspreid over de regio.

Als voorbeeld noemde Byvanck de plannen in de gemeente Sluis, waar de zeven musea hun bedrijfsvoering en marketing willen koppelen. Een prima eerste stap, vond hij, maar nog niet genoeg. ,,Mijns inziens moeten de betreffende musea maar over één vraag nadenken: welke locatie moet het nieuwe regionale museum, waarin alle zeven verzamelingen verantwoord en fraai kunnen worden gepresenteerd, krijgen?"

Het pleidooi leidde vooral tot defensieve reacties. ,,Dit is vloeken in de kerk ", riep een vertegenwoordiger van het Oosterscheldemuseum in Yerseke zelfs. Andere aanwezigen wezen op het belang van de locatie van hun museum en de betekenis voor de lokale gemeenschap.

Provinciaal museumconsulent Leo Adriaanse nam ook afstand van Byvanck en pleitte voor kleinschaligheid. ,,Je hebt nu eenmaal grote en kleine musea." Dat een deel van de musea in de toekomst mogelijk ten onder gaat, noemde hij een natuurlijk proces.

,,Ik ben niet zo van het vanzelf laten gebeuren", reageerde Byvanck. ,,Het is goed om na te denken over de toekomst. En die toekomst is eerder dan over honderd jaar."