Licht op tonnen en boeien

Afgelopen weekend een schip met afgekeurd fruit, dat snel vlot kon worden getrokken. Een week eerder een containerschip bij Ossenisse.

Varen op een water als de Westerschelde blijft een spannende aangelegenheid. En dat ondanks alle inspanningen om de roergangers op koers te houden.

Hoe er eeuwenlang al gewaarschuwd wordt voor verraderlijke zandbanken is onderwerp van de vuistdikke studie, die vorige week in het Muzeeum in Vlissingen werd gepresenteerd. Als 't diep verloopt verset men de bakens, is de op Jacob Cats geïnspireerde titel, met als verklaring erbij gevoegd: 'De ontwikkeling van tonnen en boeien door de eeuwen heen'. In Nederlandse wateren, dat had er nog aan toegevoegd kunnen worden. Het boek is het levenswerk van Jo van Wallenburg. Hij werd in 1921 in Middelburg geboren, ging naar de De Ruyterschool in Vlissingen en trad na de Tweede Wereldoorlog in dienst bij de Koninklijke Nederlandse Stoomvaart Maatschappij. In 1960 begon hij zijn loopbaan bij het loodswezen. Na een jaar in Vlissingen werd hij commissaris op Terschelling en in Den Helder. In 1981 zwaaide hij af. Gedurende zijn hele carrière bij het loodswezen verzamelde hij materiaal over tonnen en boeien. Dat resulteerde in eerste instantie in een handboek.

Het nu gepresenteerde boek is een belangrijk uitgebreide versie van die eerdere uitgave. De auteur - nog steeds woonachtig op Terschelling - vertelt bij de presentatie van zijn boek enthousiast over de vondst van het complete archief van het tonnenmagazijn van Enkhuizen, dat op een zolder verloren dreigde te gaan. Alles wat hij in de loop van vele jaren verzamelde - van brievenboeken tot artikelen en speeches - kon hij voor het schrijven van zijn standaardwerk gebruiken. Het resultaat is indrukwekkend te noemen. Alsof er geen detail aan de aandacht van de auteur ontsnapt. Hij heeft het over de organisatie van het betonningswezen, het ambt van bakenaar en de verschillende betonningsstelsels. Als de soorten, maten, geluiden en kleuren van de 'wegwijzers voor de scheepvaart' aan bod komen, wordt de lijst schier eindeloos. Steekbakens, kopbakens, drijfbakens, de Loganton, de Peacockton, de Scheldeton, het Petroleumvaatje... Het is slechts een selectie. En dan gaat het ook nog over verankering van boeien, betonning van wrakken, ijsgang, de schepen voor betonningswerkzaamheden.

Kortom: Als 't diep verloopt ontsluiert een wereld, waarvan je als leek niet de flauwste notie hebt. Voortaan zijn we geboeid door boeien en tonnen. Met dank aan Jo van Wallenburg.

Jo van Wallenburg: Als 't diep verloopt verset men de bakens - De ontwikkeling van tonnen en boeien door de eeuwen heen - Uitgeverij De Bataafsche Leeuw, 778 pag., 75,- euro.