Hartgespan is terug

De titel suggereert dat verdwenen planten en dieren opnieuw verschenen zijn dankzij de aanleg van nieuwe natuur. Je vraagt je meteen af om welke soorten het gaat. Een verdwenen plant of dier terug krijgen is namelijk verre van eenvoudig.

Het hartgespan belandde als geneeskrachtig kruid in ons land, verdween en dook onlangs op Walcheren weer op. foto Chiel Jacobusse Wie een beetje thuis is in het natuurwereldje weet na enig nadenken voorbeelden te noemen waarvoor de titel Terug van weggeweest ten volle van toepassing is. Het mooiste voorbeeld is dat van het hartgespan.

Dat is een prachtige plant, die ooit in onze contreien verzeild is geraakt als geneeskruid. Nog steeds wordt de gunstige werking op hart en bloedvaten erkend, maar de plant is in Nederland uiterst zeldzaam geworden. Vroeger is de soort in alle provincies gevonden maar de laatste decennia restten nog slechts enkele groeiplaatsen in Zuid-Limburg. Totdat aan de duinzoom van Walcheren de Beekhoekpolder en de Oranjeboschpolder werden omgevormd tot natuurgebied. Na de herinrichting vonden we een voor ons volkomen onbekende plant en dat bleek het hartgespan te zijn.

Als de titel zeker op gaat is het voor dit fraaie geneeskruid. De plant was een halve eeuw eerder in precies dezelfde omgeving voor het laatst in Zeeland waargenomen. Kennelijk was in de bodem nog kiemkrachtig zaad aanwezig, dat ontkiemde toen de omstandigheden weer gunstig waren.

Een glorieus voorbeeld van terug van weggeweest zijn ook de grote sterns in de Flaauwers inlaag aan de zuidkust van Schouwen. Eeuwenlang waren hier grote sterns als broedvogels aanwezig en hun eieren werden geraapt en verkocht door de zogenaamde 'vogelarijen'. Dat lijkt misschien een nogal dubieuze praktijk in deze tijd van strenge wetgeving voor de bescherming van flora en fauna. Maar de praktijk van het eierenrapen werd gecompenseerd door het stoppen met rapen halverwege het legseizoen en een stringente bescherming van de broedplaatsen daarna.

Het waren dan ook niet de eierenrapers, maar het ongelimiteerd gebruik van schadelijke vergiften en de totale versnippering van het halfnatuurlijk landschap die de grote sterns fataal werden, zodat ze in de zestiger jaren verdwenen. Inmiddels broeden er weer duizenden paren en dat is rechtstreeks te danken aan de uitvoering van het plan tureluur.

Een sprekend voorbeeld zijn ook de weidevogels in de Sint-Laurens Weihoek, ten noorden van Middelburg. Het is nauwelijks te bevatten hoe sterk de kwijnende weidevogelstand op het Platte van Walcheren is opgeveerd dankzij de natuurontwikkeling in dit betrekkelijk kleine weidereservaat. Binnen twee jaar na de inrichting broedden er in het reservaat meer veldleeuweriken dan er in de jaren voor de aanleg van heel Walcheren bekend waren. Ook het aantal van kluut, tureluur en grutto steeg explosief.

De aanleg van nieuwe natuur levert belangrijke concrete resultaten op. Toch wordt nieuwe natuur zeker niet door iedereen met gejuich begroet. Is het nodig om kostbare landbouwgrond op te offeren voor nieuwe natuur? In het gewone boerenland is nauwelijks plaats meer voor natuur. Ooit uiterst talrijke vogels als patrijzen en leeuweriken zijn ten opzichte van 50 jaar geleden met meer dan negentig procent achteruit gegaan. In de bebouwde omgeving zijn zwaluwen en mussen achteruit gevlogen. Natuurgebieden zijn oases in het landschap waar onze planten en dieren in veel gevallen een laatste toevluchtsoord vinden.

Buitengebied pagina 19:

nieuwe natuur is vooral plas-dras