Het mysterie van de Gasthuiskerk

De Gasthuiskerk is als kapel, behorende bij het vroegere Gasthuis (ziekenhuis), gebouwd in de periode 1493-1494. Op een tekening van 1696 is te zien dat er panden vóór en tegen de Gasthuiskerk aangezet waren. Deze historische panden zijn in 1961 gesloopt. Er moest namelijk ruimte gemaakt worden om auto’s door de Lange Delft te laten rijden. De voorgevel van de Gasthuiskerk moest daarna worden gereconstrueerd. De spitsboog, zichtbaar aan de oorspronkelijke winkelstraat, is in de voorgevel van de kerk teruggekomen. Voor het behoud van de voorgevel van de kerk moest het voegwerk afgelopen jaren onder handen worden genomen. 

Ten tijde van de bouw van de Gasthuiskerk was het aanbrengen van heiligenbeelden in nissen normaal. De volksdevotie was immers op haar hoogtepunt. Barbara was beschermheilige van mensen die gevaarlijke beroepen uitoefenden, maar ook helpster in nood, tegen pest en bij stervensnood in het bijzonder. Hoe denkbaar is het dat er ooit een beeltenis van haar in het Gasthuis of de bijbehorende kerk heeft gestaan? De lege nis in de gevel deed eraan denken. En op een goede dag stond er een Barbarabeeldje. De herkomst? Een raadsel! En de protestanten van de Gasthuiskerk? Hen viel het beeld ook op, maar het leidde verrassend genoeg niet tot weerstand. De historische waarde leek de bezwaren die bij protestanten ooit aanleiding vormden tot een beeldenstorm te overtreffen. Gedachten over de sterfelijkheid van de mens (memento mori) en redding door het geloof, die aan het verhaal van Barbara zijn verbonden, delen katholieken en protestanten. 

Bij de restauratie van het voegwerk in 2018 werd het mysterieuze beeldje voor de werkzaamheden verwijderd. Historische waarde bleek het ‘ding’ niet te hebben. Of er werkelijk ‘made in China’ in het kunststof gedrukt stond weet ik niet, maar het beeld was nep en niks anders. Er mag rustig van een wonder worden gesproken: de christelijke gereformeerde kerk was zo aan haar beeld gehecht geraakt, dat het idee werd geopperd om een historisch correcte reproductie van een Sint Barbarabeeld te laten maken. Er werd subsidie verworven en met steun van enkele fondsen was het financieel rond te krijgen.

Aan de realisatie van het beeld ging een kunsthistorische studie vooraf. Uiteindelijk vormde een beeld in Schwalben uit 1480 het uitgangspunt voor de realisatie. Lein Kaland uit Westkapelle sneed een variant op het beeld uit eikenhout. Dit project paste wonderwel in de afrondende fase van zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Meesterschilder Barre Verkerke uit ’s-Heer Arendskerke tekende samen met fijnschilder Fiona Broeders voor de historisch verantwoorde kleuring. En na een jaar werken staat ze er dan volgende week: een nieuwe Barbara, Zeeuws en protestant. Het kan verkeren.

Op 18 januari om 15.00 uur is er voorafgaand aan de onthulling van het beeld een lezing over realisatie van het project in de Gasthuiskerk te Middelburg. Toegang is gratis.