Als de zonnebloemolie straks op raakt, zijn dit goede alternatieven

Plantaardige olie dreigt op te raken vanwege de oorlog in Oekraïne, zo waarschuwt de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI). Oekraïne is een grote producent van zonnebloemolie. Er zou nog voldoende zijn om een paar weken vooruit te kunnen, maar daarna is het op. Nederlanders pakken snel de laatste flessen in de supermarkt en ook groothandels en bedrijven slaan snel groot in.

Wat als we misgrijpen? Voor de ‘mediterrane’ zussen Janine en Annemieke Jansen is de oplossing in een ‘oliecrisis’ duidelijk. Olijfolie past bij de kookwijze die zij in hun boeken uitdragen. ,,De milde variant om te bakken en de extra vierge over de sla en de groente", licht Janine Jansen toe. ,,Wij bakken vaak in rijstolie omdat dat een hoger walmpunt heeft dan andere oliën en zuiverder is, maar rijstolie is steeds duurder aan het worden. Olijfolie kan ook, ook voor de frituur.”

Gebruik alleen geen extra vierge, maar de milde variant, benadrukt Jansen. ,,En oppassen dat de olie niet verbrandt dus de voorgeschreven 180 graden aanhouden. Een thermometer is echt aan te bevelen.” Bij hogere temperaturen ontstaan schadelijke stoffen. 

Kookboekenauteur Paulami Joshi uit Hoofddorp gaat zonnebloemolie missen als het schaars wordt. ,,Ik gebruik 80 procent van de tijd zonnebloemolie. Ik heb het afgelopen weekend twee kookworkshops gegeven en had moeite om daarvoor zonnebloemolie te vinden. Gelukkig vond ik het uiteindelijk bij lokale Turkse winkels.” Joshi is van plan de zonnebloemolie te vervangen door kokosolie, koolzaadolie of ghee (geklaarde boter). Dat laatste ingrediënt past goed bij de gerechten uit de Indiase keuken waar haar specialiteit ligt.

,,Ook avocado-olie is heel goed om te koken. Arachideolie, ghee en frituurolie kun je gebruiken om te frituren”, aldus Joshi. Voor het garneren van gerechten en voor sausjes adviseert ze extra vierge olijfolie of sesamolie.

De frietjes en kroketten bij de snackbar dansen ook meestal in een olie waarin zonnebloem is verwerkt, aldus Frans van Rooij van ProFri, vakvereniging Professionele Frituurders. Snackbareigenaren gebruiken volgens hem verschillende soorten frituurolie. ,,En zonnebloemolie is daarvan een substantieel onderdeel.” 

De grote vrees is dat door hamstergedrag de keten breekt. ,,Dat zagen we ook bij toiletpapier gebeuren toen mensen gingen hamsteren in het begin van de coronatijd. Dan staan de magazijnen ergens vol maar degenen die het nodig hebben kunnen er niet aan komen.” 

Er zijn volgens Van Rooij gelukkig nog voldoende alternatieven. Patat bakken kan ook in ander vet. ,,In het zuiden van het land gebruiken ondernemers ook rundervet, dat veel mensen kennen van het merk ossenwit. Sojaolie is een ander alternatief.”

De keuze voor het vet is wel bepalend voor de smaak, dus het kan zijn dat patat de komende tijd anders smaakt dan klanten gewend zijn. En de prijs van de friet zou weleens kunnen gaan stijgen, hoewel ondernemers prijsverhogingen als allerlaatste redmiddel zien. 

Van Rooij vreest dat de industrie - sauzen, margarine en veel andere producten bevatten ook zonnebloemolie - naar palmolie grijpt waarvoor bossen tegen de vlakte gaan. ,,Wat ook bijzonder is in het olieverhaal: er wordt vanwege de klimaatdoelstellingen bio-olie verwerkt in brandstoffen. Dus we vullen onze tank met olie die geschikt is voor consumptie en dan gaan we massaal aan de palmolie waarvoor bossen worden gekapt.”