Het blijft belangrijk stil te staan bij autisme: ‘Stereotiepe beeld moet doorbroken worden’

Begeer is ontwikkelingspsycholoog en doet wetenschappelijk onderzoek naar autisme. In de samenleving leeft volgens Begeer nog steeds een te beperkt idee van wat autisme is. ,,Men grijpt snel terug naar films als Rain Man, maar autisme is veel diverser dan dat.”

Autisme is een ontwikkelingsstoornis waar je net als ADHD of een verstandelijke beperking mee geboren wordt. Bij de één ontwikkelt de stoornis zich in heviger mate dan bij de ander. Iemand met autisme kan moeite hebben met sociaal contact, het lastig vinden om te gaan met verandering, behoefte hebben aan structuur en gevoelig of juist ongevoelig zijn voor prikkels.

,,De diagnose autisme wordt echter pas gesteld op het moment dat deze symptomen een probleem vormen en het lastig maken om mee te draaien in de samenleving”, legt Begeer uit. ,,Het hoeft niet zo te zijn dat iemand met autisme alle hokjes aantikt. Zo kan iemand bijvoorbeeld veel behoefte hebben aan structuur, maar geen moeite hebben met verandering. Dat is wat autisme zo’n breed begrip maakt.”

In zijn onderzoek stelt Begeer onder meer de vraag aan de orde in hoeverre autisme een probleem is van de persoon met de diagnose of van de samenleving die niet wil accepteren. ,,De maatschappij zou zich wat inclusiever mogen opstellen en moeten accepteren dat iemand met autisme nou eenmaal anders in de wereld staat als het aankomt op informatieverwerking en communicatie. Niet slechter, maar anders.”

Daar kan ook Puck Witsmeer over meepraten. Witsmeer nu 31, was 16 toen ze gediagnosticeerd werd. ,,Als mensen weinig tot niks over autisme weten en je geeft aan dat je autisme hebt, dan zien ze je ineens als Rain Man of Einstein”, vertelt Witsmeer. ,,Ook gaan ze heel kinderlijk tegen je praten of vinden ze het knap dat je oogcontact maakt en een gesprek op niveau kan voeren.”

 Witsmeer legt uit dat mensen vaak een verkeerd beeld van haar hebben. ,,Dan zeggen ze bijvoorbeeld dat ik er helemaal niet uitzie als iemand die autisme heeft. Ik vraag me dan af hoe iemand met autisme er wel uit zou moeten zien.”

Het zijn vooroordelen waar nog steeds veel mensen met autisme in hun dagelijks leven mee te maken krijgen. Dat komt ook naar voren als het gaat om de verschillen tussen mannen en vrouwen met autisme. Een onderzoek van het Nederlands Autisme Register laat zien dat autisme bij vrouwen vaak later wordt herkend dan bij mannen het geval is en dat zij in veel gevallen een verkeerde diagnose krijgen.

,,Vrouwen zijn beter dan mannen in staat om hun anders zijn te camoufleren. Zij voelen sociale druk, waar mannen dat niet voelen. Terwijl een jongentje al op jonge leeftijd zichzelf kan zijn”, legt Begeer uit.

Hij wil benadrukken dat er meer aandacht moet naar mensen met autisme die floreren in onze maatschappij. ,,Greta Thunberg bijvoorbeeld. Zij zette zowat in haar eentje wereldwijd het klimaatprobleem op de kaart en merkte daarbij op dat dat haar lukt dankzij haar autisme.”

Witsmeer schreef een boek over hoe het is om met haar autisme moeder te worden. ,,Ik vroeg me af of ik dat wel zou kunnen: voor een kindje zorgen als ik geen energie heb, als ik zo overprikkeld ben dat ik weer eens flauwval of sta te kotsen alsof ik liters wijn op heb.” Het was een leerproces, vertelt Witsmeer. ,,Ik hoop dat mijn boek ervoor zorgt dat mensen met autisme beter begrepen worden.”

Voor het promoten van haar boek zou Witsmeer langsgaan bij verschillende evenementen en radioprogramma’s. De coronapandemie gooide echter roet in het eten. Daarnaast vindt ze het ook in het dagelijks leven lastig om met het virus om te gaan. ,,Mondkapjes vind ik een regelrechte ramp. Vooral als je overgevoelig bent voor tast of reuk kan dit voor extra prikkels zorgen. Mimiek kan voor mij erg belangrijk zijn om mensen te begrijpen. Zeker op momenten van overprikkeling vind ik het fijn dat ik naar mensen hun mond kan kijken tijdens een gesprek.” Ook heeft Witsmeer moeite met de avondklok. ,,Ik vond het prettig om ‘s avonds in het donker een wandeling te maken, de zon of de felheid van de witte wolken vind ik al snel te veel. Maar ook dat kan niet meer.”

Uit onderzoek blijkt dat mensen met autisme het prettig vinden dat het tegenwoordig wat rustiger is op straat. ,,Ook het afstand houden en het feit dat er geen handen meer geschud worden vinden veel mensen fijn”, zegt Begeer. Maar net als bij mensen zonder autisme verschilt het ook bij mensen met autisme hoe zij met de crisis omgaan. ,,Voor een kind met autisme kan thuisonderwijs bijvoorbeeld heel aangenaam zijn. Een schoolklas en schoolplein vol kinderen vinden zij al snel veel te druk.”

Ondanks de tegenslagen van het afgelopen jaar blijft Witsmeer positief. ,,Aan alles komt een einde, en zo ook aan deze tijd. Daar ben ik van overtuigd. En waarom zouden we onszelf beperken als er nog zoveel mogelijkheden zijn?”