Wat als je niet meer rond kunt komen? Deze aanvullingen en toeslagen zijn er

In november leefden 415.000 mensen in Nederland van een bijstandsuitkering, laten cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zien. Ruim 3,5 miljoen personen in ons land ontvangen momenteel een AOW-uitkering. Dan is er nog een groep Nederlanders die (tijdelijk) zonder werk zit en een werkeloosheidsuitkering ontvangt, of door ziekte niet kan werken en financiële steun krijgt via de Ziektewet.

Zo zijn zoveel mogelijk Nederlanders altijd verzekerd van een inkomen. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) is een van de uitvoeders van sociale zekerheid in Nederland, en is verantwoordelijk voor de uitkering van de AOW, de kinderbijslag en nog een aantal andere sociale regelingen. In 2020 kregen 5,6 miljoen mensen een uitkering via de SVB met een totaalbedrag van 49 miljard euro.

Dat is een hoop geld. Waar zijn de bedragen die maandelijks aan heel veel Nederlanders worden uitgekeerd eigenlijk op gebaseerd?

Gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor het beoordelen van bijstandsaanvragen en de uitkering daarvan. Mensen die niet genoeg inkomen of vermogen hebben en geen gebruik kunnen maken van een andere voorziening of uitkering komen hier meestal voor in aanmerking.

De hoogte van de bijstandsuitkering wordt gebaseerd op het wettelijk minimumloon. Een alleenstaande ontvangt 70 procent van het netto minimumloon, dat is iets meer dan duizend euro per maand. Samenwonenden krijgen samen 100 procent, ofwel 1481,60 euro. Dit is omdat ze per persoon minder woonlasten hebben dan een alleenstaande.

Als de bijstandsuitkering gekoppeld is aan de hoogte van het wettelijk minimumloon (WML), waar is dat dan op gebaseerd? Het WML is het minimale bedrag dat een werknemer moet krijgen voor geleverde arbeid om rond te kunnen komen. Dit bedrag beweegt mee met de algemene welvaartsontwikkeling en wordt daarom halfjaarlijks aangepast, in januari en in juli. Hierbij wordt gekeken naar de gemiddelde ontwikkeling van de contractlonen in de cao’s. Gaan de lonen omhoog, dan beweegt het WML mee.

Ook de AOW-uitkering (Algemene Ouderdomswet) is gebaseerd op het netto minimumloon. Voor elk jaar dat je verzekerd bent, bouw je 2 procent AOW op. Je ontvangt een volledige AOW-uitkering als je minimaal 50 jaar in Nederland hebt gewoond voordat je bent gestopt met werken. Heb je een aantal jaar in het buitenland gezeten, dan kun je die gemiste verzekeringsjaren inkopen.

Het nieuwe kabinet kondigde in januari aan de AOW los te willen koppelen van het minimumloon. Het minimumloon zal de komende twee jaar 7,5 procent omhoog gaan, de AOW-uitkering zal dit keer niet meestijgen. Volgens een woordvoerder van de Sociale Verzekeringsbank is er geen reden tot paniek: ,,In het regeerakkoord is afgesproken dat de AOW het wettelijk minimumloon en daarmee de contractloonontwikkeling blijft volgen. Alleen die eenmalige extra verhoging van het wettelijk minimumloon van 7,5 procent werkt niet door in de AOW. Inflatie betekent voor iedereen, dus ook voor mensen met een AOW-uitkering, dat ze minder te besteden hebben.”

Nederland telde in 2020 ruim 2,6 miljoen gezinnen met thuiswonende kinderen. Bijna 1,9 miljoen van die gezinnen had een kind onder de 18 jaar. Voor kinderen tot en met 17 jaar ontvangen ouders kinderbijslag. De hoogte van deze uitkering is leeftijdsgebonden en volgt de ontwikkeling van de consumentenprijs. Voor kinderen van 12 t/m 17 jaar krijg je per kwartaal 329,56 euro, voor kinderen tot vijf jaar krijg je 70 procent van dat bedrag, de leeftijden daartussen krijgen 85 procent.

Ouders mogen zelf kiezen waarvoor ze de kinderbijslag gebruiken, legt een woordvoerder van de SVB uit. ,,Ze kunnen hiermee een deel van de kosten van hun kind betalen. Wat, dat mogen ze zelf weten. Het hoeven dus niet per se uitgaven voor hun kinderen te zijn.” De hoogte van de kinderbijslag is voor iedereen gelijk en dus niet afhankelijk van wat je verdient. ,,Mocht het salaris van de ouder(s) niet zo hoog zijn, dan hebben ze misschien recht op kindgebonden budget van de Belastingdienst.”

In Nederland kun je ook gebruikmaken van allerlei toeslagen. Toeslagen zijn financiële tegemoetkomingen in de kosten voor zorg, wonen of kinderen (zorgtoeslag, huurtoeslag, kindgebonden budget en kinderopvangtoeslag). De hoogte van de toeslag is afhankelijk van je geschatte actuele inkomen en is als voorschot bedoeld. Aan het einde van het jaar wordt gekeken of je daadwerkelijk recht had op die toeslag.

Wie bijvoorbeeld huurtoeslag of zorgtoeslag wil aanvragen, moet zich door een enorme invuloefening heen worstelen. Dat kan voor sommige mensen best ingewikkeld zijn, zegt Nibud-woordvoerder Gabriëlla Bettonville. Vooral als je een wisselend inkomen hebt. ,,Voor wie het niet zijn dagelijkse werk is, is dat best lastig.”

Omdat het invullen niet iedereen makkelijk afgaat en de hoogte van de toeslag afhankelijk is van verschillende factoren, lopen mensen ook nog weleens wat geld mis. En dat kan grote gevolgen hebben, ziet Bettonville. ,,Mensen met een laag inkomen zijn afhankelijk van die toeslagen. Ze hebben dat geld echt nodig.”

Soms blijkt ook dat iemand aan het einde van het jaar teveel toeslag heeft ontvangen. Dat bedrag moet dan worden terug betaald. ,,Van oorsprong is het een goed systeem, maar in de praktijk werkt het niet altijd even goed. Sommige mensen die geld terug moeten betalen, komen direct in de problemen. Kijk maar naar de Toeslagenaffaire.”