‘The Americans' zit niet ver naast hoe CIA echt werkt

Los hiervan is Gina Haspel net benoemd als directrice van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. Ze is de eerste vrouw die die taak op zich neemt. Er was het nodige te doen rond haar aanstelling omdat Haspel in het verleden de baas was in een geheime CIA-gevangenis in Thailand, waar marteling geen uitzondering was.

Beide voorvallen doen een mens beseffen dat we eigenlijk weinig weten van hoe het er bij de bekendste inlichtingendienst aan toegaat. Zoals we in de vele tv-series zien? Of toch niet?

De CIA spreekt tot de verbeelding. Van ‘Alias’ en Jason Bourne tot ‘Homeland’: ettelijke films en series draaien rond de Amerikaanse dienst. Maar in hoeverre komen die Hollywoodproducties overeen met de realiteit? Totaal niet, benadrukt Jonna Hiestand Mendez in de Washington Post. Zij werkte 27 jaar lang voor de CIA en had er onder meer de leiding over de dienst die vermommingen regelde. In de krant doet ze nu een boekje open over haar leven undercover.

Jonna zelf heeft al lang geen interesse meer in fictie over spionage. “Boeken, films en tv-series hebben het altijd bij het verkeerde eind”, meent ze. Er is echter één uitzondering op die regel. De serie ‘The Americans’, die binnenkort haar zesde en laatste seizoen afmaakt, komt dicht bij de waarheid. “Vanaf de eerste aflevering was ik verslaafd, vooral omdat het verhaal me zo bekend voorkwam.”

Het plot van ‘The Americans’ draait rond het leven van de Jennings, een getrouwd koppel dat in de jaren ’80 - tijdens de Koude Oorlog - in de omgeving van Washington woont. Ze lijken het perfecte gezinnetje, met twee kinderen en een huis in een rustige buitenwijk. Tot blijkt het paar eigenlijk Russische spionnen zijn die undercover leven in Amerika. Helemaal niet zo vergezocht, aldus Jonna. “Op een bepaald moment leefden er echt Sovjet-spionnen die zich voordeden als Amerikanen.”

Ook het feit dat de hoofdpersonages een koppel vormen, herkent Mendez wel. “Ik en mijn man Tony hebben samen 52 jaar dienst bij de CIA, en daarbij werkten we voornamelijk aan buitenlandse opdrachten. Maar we moesten onze nieuwsgierige buren en kennissen overtuigen dat we een ietwat saaie administratieve job hadden. En dat lukte altijd, als we het maar boring genoeg deden klinken.” In de tv-serie proberen Elizabeth en Philip Jennings hun kinderen te rekruteren voor het spionageleven. “Zo ver ging het bij ons niet, maar toen Tony’s kinderen merkten dat hij wel erg vaak op zakenreis was, heeft hij het hen wel verteld. Over het algemeen gaan kinderen trouwens voorzichtiger om met zulke geheimen dan volwassenen.”

De serie ‘The Americans’ – te zien op Netflix - werd onder meer op poten gezet door Joe Weisberg, zelf een ex-werknemer van de CIA. Dat zorgt ervoor dat alle details zeer waarheidsgetrouw zijn, aldus Jonna. “De communicatieprotocols, de cyanidepillen, de geheime boodschappen en signalen, de vermommingen... Alles is zoals in de realiteit. Joe Weisberg en ik hebben duidelijk dezelfde opleiding genoten en dezelfde lessen gevolgd. Op het einde van seizoen een rijdt Philip achterwaarts door een wegversperring van de FBI. Dat manoeuvre heb ik ontelbare keren geoefend tot ik het geperfectioneerd had. Ik heb zo trouwens meer dan een auto in de prak gereden.”

Als chef vermommingen besteedt Jonna natuurlijk veel aandacht aan dat aspect van de serie. “En ook dat pakken ze goed aan. Zo weten we dat vrouwen veel beter zijn in het dragen van vermommingen dan mannen - ze spelen tenslotte al vanaf hun tienerjaren met make-up, pruiken en kleren. Maar ik had altijd de grootste moeite om mannen ervan te overtuigen een valse snor en een pruik te dragen. Dat zie je terug in de uiterst simpele vermommingen van Philip, die niet meer dan een hoed, een pruik, een bril en een valse snor draagt. Hij wordt zo een erg saai persoon, die je je met moeite kan herinneren, zelfs als hij naast je in de lift stond.”

De serie gaat echter wel op één vlak te ver, vindt Jonna. “De scènes met seks en geweld zijn talrijk en over de top”, meent ze. “De schrijvers van de reeks vinden dat waarschijnlijk nodig, maar daar ga ik niet mee akkoord. De CIA heeft me getraind om met verschillende soorten geweren uit rijdende auto’s te schieten, maar in die drie decennia bij de dienst heb ik nooit een wapen gedragen. Ik heb nooit iemand moeten vermoorden, al is er wel eenmaal naar me geschoten. Maar een pistool zou me op dat moment niet geholpen hebben.”