De sociaaldemocraat Muharem Ince op campagne in Istanboel, afgelopen zondag. © AP

Sterke oppositie jaagt almachtige Erdogan in de gordijnen

Vlak voor de Turkse verkiezingen heeft president Erdogan het moeilijker dan ooit tevoren. Binnen de oppositie groeit de overtuiging dat verandering mogelijk is. ,,Dit is de beste kans in jaren om Erdogan te verslaan."

Marc Guillet 15-06-18, 08:19

De verkiezingskoorts die Turkije in de greep heeft, is ook zichtbaar in het provinciestadje Bilecik. Hier, op zo'n drie uur rijden van Istanboel, toeren lawaaierige partijbusjes heel de dag door de straten. Met opzwepende muziek en slogans van de leiders.

Erdogan zegt als 'sterke leider' door te gaan met zijn strijd voor een 'Nieuw Turkije'. De leus: 'Heilige Zaak, Machtig Turkije'. Zijn belangrijkste tegenstander, de linkse politicus Muharem Ince, is niet van dat bombastische en houdt het simpel. Hij belooft een 'president van ons allemaal' te worden.

Kleurrijke vlaggetjes geven de straten een feestelijk uiterlijk. Oranje, witte en blauwe vaantjes met een ouderwetse gloeilamp als symbool van de regerende AK-partij (AKP). En wijnrode vlaggetjes met zes witte pijlen van de Republikeinse Volkspartij (CHP). Bij de vorige parlementsverkiezingen in 2015 won Erdogans AK-partij hier met 46 procent. De linkse CHP kan in Bilecik, bekend wegens zijn marmergroeven, rekenen op een derde van de kiezers.

'Kom ons redden'

Hun presidentskandidaat, Muharem Ince, maakt hier vandaag zijn opwachting. Duizenden zwaaien met Turkse vlaggen en met zelfgeschreven boodschappen die zijn gericht tot wat velen zien als hun hoop in bange dagen. 'Kom ons redden!' staat op stukken karton.

Ince geeft zijn aanhang waarvoor ze gekomen zijn. Hij stroopt de hemdsmouwen op, beweegt zich ontspannen over het podium, en geeft Erdogan er met zijn scherpe tong en plagerige, speelse humor van langs. Hij houdt een pak pampers omhoog en bekritiseert het hoge btw-tarief dat jonge gezinnen voor luiers moeten betalen.

De sociaaldemocratische parlementariër somt ook de hoge prijzen van andere producten op om het uithollen van de koopkracht onder Erdogan te illustreren. De financiële zorgen van de kiezers staan centraal in zijn toespraak. Hij belooft een verhoging van het minimumloon van 280 euro naar 415 euro per maand. ,,Tijdens mijn presidentschap zullen niet de armen, maar zal de overheid de broekriem moeten aanhalen", aldus Ince.

Spotten

De 54-jarige presidentskandidaat belooft verder het herstel van de parlementaire democratie, onafhankelijke justitie, en het 'bouwen van bruggen om mensen tot elkaar te brengen', met name het oplossen van het conflict met de Koerden.

Ook spreekt hij Erdogan aan. Spottend met de inconsistentie in diens ambitie om zoveel mogelijk lokale producten te gebruiken, vraagt hij: ,,Waar komt al dat marmer vandaan in het Witte Paleis dat je voor jezelf liet bouwen? Hier uit Bilecik?" ,,Nee!" schreeuwt de menigte. ,,Dat marmer werd ingevoerd uit India", zegt een van de aanwezigen.

Ince, zeggen zijn aanhangers, geeft de mensen hoop dat er een alternatief is voor Erdogan. Zover is het nog niet. In de peilingen staat Erdogan nog steeds duidelijk aan kop met rond de 45 procent van de stemmen. Voormalig wiskundeleraar Ince zou hooguit 25 procent halen.

Daardoor laat hij zich niet uit het veld slaan. Verwacht wordt dat de president in de eerste ronde minder dan de vereiste 50 procent plus een stem zal halen. In de tweede ronde neemt Erdogan het op tegen zijn sterkste rivaal. Vermoedelijk Ince. Als iedereen die niet op Erdogan stemde dan voor Ince stemt, zal Erdogan het onderspit delven, zo hoopt de oppositie.

Onvrede

In AKP-kringen wordt toegegeven dat dit de spannendste en moeilijkste verkiezingen worden voor de partij, die geen enkele verkiezing verloor sinds zij eind 2002 aan de macht kwam. Activisten klagen dat hun campagne mat en routineus is. Voor de AKP groeit het risico dat de partij haar absolute meerderheid kwijtraakt in het parlement, doordat de onvrede toeneemt over de dalende koopkracht en de intolerante, autocratische stijl van Erdogan.

Een duidelijk teken dat Erdogan zich zorgen maakt over het enthousiasme dat de onverwachte eenheid, dynamiek en creativiteit van de oppositiepartijen genereert, was de waarschuwing aan zijn aanhangers geen 'zonde' te plegen door op hem te stemmen voor zijn herverkiezing, maar op een andere partij dan de AKP in de verkiezingen voor het parlement.

Een andere aanwijzing dat Erdogan de hete adem van de oppositie in de nek voelt, is dat hij plots belooft dat de noodtoestand wordt opgeheven, terwijl in het verkiezingsprogramma van zijn partij staat dat 'een voortzetting van de noodtoestand noodzakelijk is voor de nationale veiligheid'.

Buitenspel

Met het bijna achttien maanden eerder uitschrijven van verkiezingen dacht Erdogan de oppositie buitenspel te hebben gezet. Dat pakte anders uit. De nieuwe Iyi (Goede) partij, een afsplitsing van de ultranationalistische MHP-partij van de Grijze Wolven, kreeg onvoorzien steun van de linkse CHP. Dit verstandshuwelijk, waarbij zich ook de moslimfundamentalistische Saadet Partisi aansloot, heeft één gemeenschappelijk doel: de almacht van Erdogan breken en terugkeren naar een parlementaire democratie.

Dat wordt moeilijk, want van een vrije en eerlijke verkiezingscampagne is geen sprake. De vrije pers is grotendeels gemuilkorfd en 90 procent van de media is in handen van Erdogans bondgenoten. De Koerdische presidentskandidaat Selahattin Demirtas zit al negentien maanden in voorarrest op beschuldiging van 'propaganda voor terrorisme'. Hij krijgt maar twee keer tien minuten zendtijd via de publieke zender TRT1.

Demirtas en de andere oppositieleiders laten zich echter niet intimideren. ,,De overtuiging groeit dat verandering mogelijk is", zegt een docent van Koerdische afkomst die anoniem wil blijven. ,,Dit is de beste kans in jaren om Erdogan te verslaan."