Rusland bereid tot ‘antiterreuroperatie’ in Kazachstan, EU roept op tot terughoudendheid

Het is de derde dag van grootschalige protesten in Kazachstan. In Almaty, de grootste stad van het land, gingen duizenden mensen de straat op. Meerdere gebouwen vlogen in brand en er werden winkels geplunderd. Bij de protesten zijn tientallen demonstranten doodgeschoten. ,,Afgelopen nacht hebben extremisten een aanval ondernomen op overheidsgebouwen en politieagenten. Tientallen aanvallers zijn geëlimineerd”, aldus een woordvoerder van de politie.

Er zijn in Kazachstan volgens de politie tweeduizend arrestaties verricht. Ook zijn duizenden mensen gewond geraakt en liggen er honderden in het ziekenhuis.

Volgens de politie zijn bij de protesten ook 353 politiemedewerkers gewond geraakt en zijn dertien agenten omgekomen. Twee agenten zouden volgens de autoriteiten zijn onthoofd. ,,Dit bewijst het terroristische en extremistische karakter van criminele organisaties”, citeert de Kazachse staatszender Khabar 24 een politiewoordvoerder.

In Kazachstan zijn de hevige protesten begonnen vanwege een, inmiddels ingetrokken, verdubbeling van de gasprijs. Gas wordt veel gebruikt als brandstof voor auto’s in het land. De regering heeft inmiddels voor zes maanden een limiet gezet op de brandstofprijzen. ,,Deze dringende maatregel is genomen om de sociaaleconomische situatie te stabiliseren”, stelt de overheid.

President Kassym-Jomart Tokajev kondigde de noodtoestand af en schakelde de hulp in van een door Rusland geleid militair bondgenootschap (CSTO). De eerste militairen zijn volgens de CSTO in Kazachstan aangekomen. Daar zitten ook Russen bij.

,,Het beschermen van de infrastructuur van de staat en het leger is de voornaamste missie”, meldt de CSTO in een verklaring. Voorzitter Nikol Pasjinjan, de premier van Armenië, zei dat de militairen een ‘beperkte periode in het land blijven om de situatie te normaliseren’.

Rusland heeft 3000 parachutisten naar het buurland gestuurd. Ook andere landen, zoals Armenië en Kirgizië, sturen troepen. Het Kremlin wil met Kazachstan en andere bondgenoten overleggen over meer vervolgacties om de protesten te breken. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten een ‘antiterreuroperatie’ te willen ondersteunen.

,,We beschouwen de recente gebeurtenissen in een bevriend land als een poging, geïnspireerd van buitenaf, om de veiligheid en integriteit van de staat met geweld te ondermijnen, met hulp van getrainde en georganiseerde gewapende milities” aldus een verklaring van het ministerie.

De EU maant Rusland de soevereiniteit en onafhankelijkheid van Kazachstan te respecteren. ,,Het geweld moet worden gestopt. We roepen ook op tot terughoudendheid van alle partijen en een vreedzame oplossing van de situatie. De EU is bereid een dialoog in het land te ondersteunen’', zegt een EU-woordvoerder.

De onvrede van de betogers lijkt zich ook steeds meer te richten op de de facto leider van het land, Noersoeltan Nazarbajev. Op meerdere plekken in het land worden standbeelden van hem van de sokkel getrokken. Nazarbajev was van 1990 tot 2019 president van de voormalige Sovjetrepubliek en koos toen Tokajev als zijn opvolger. Achter de schermen bleef hij de belangrijkste man in het land.

Demonstranten slaagden er woensdag gedurende enige tijd in het vliegveld van Almaty in bezit te nemen. Inmiddels hebben de autoriteiten de macht over het vliegveld weer terug, maar luchtvaartmaatschappijen in de regio hebben uit voorzorg besloten voorlopig niet naar de stad te vliegen. Een woordvoerder van Flydubai meldt dat vluchten donderdag zijn geannuleerd vanwege ‘de situatie ter plaatse‘.

_{Verhaal gaat verder onder foto}

Het is onduidelijk hoeveel Nederlanders zich in Kazachstan bevinden. Voor het land gold al een ‘oranje’ reisadvies vanwege het coronavirus. Dat betekent alle niet-noodzakelijke reizen worden afgeraden. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het advies aangescherpt vanwege de onlusten.

Reizen met het openbaar vervoer en in de taxi in Amaty is niet mogelijk. Het is niet mogelijk het gebied in en uit te reizen, meldt het ministerie. ,,Wacht met reizen naar deze regio's tot de situatie zich stabiliseert.‘’

Banken zijn gesloten. Omdat het internet geblokkeerd is, kan het voor reizigers lastig zijn om de uitslag van een coronatest te krijgen. Die is in Kazachstan nodig om te kunnen reizen. ,,De situatie ontwikkelt zich snel en het is nog niet bekend hoe lang het duurt. Volg het lokale nieuws‘’, aldus het ministerie. 

De Kazachse gemeenschap in Nederland is bezorgd over de situatie in Kazachstan. ,,Dit had ik niet verwacht’', zegt Dina Makhmutova voorzitter van stichting Qazaq House, tegen deze site. ,,In Kazachstan wonen meer dan 130 verschillende nationaliteiten en meerdere geloven. Iedereen leefde altijd in rust en vrede. We zijn van de mening dat Kazachen een vredige oplossing van deze situatie willen, wellicht met het trekken van het internationaal aandacht.‘’

Het is voor de gemeenschap ingewikkeld om nieuws uit het land te krijgen. Dina: ,,Er zijn geen internet- en telefoonverbindingen, dus we kunnen geen contact krijgen met onze families. Ik heb gistermiddag voor het laatst contact kunnen krijgen met mijn ouders. Dat was even fijn.”

De regering van Kazachstan is deze week afgetreden na massale protesten tegen de prijsstijging van vloeibaar petroleumgas (lpg):