Presidentsverkiezingen: alle ballen op Mexicaanse Trump

Zondag zijn er verkiezingen en de favoriete presidentskandidaat, Andrés Manuel López Obrador, bijgenaamd AMLO, voorspelt dat hij gaat winnen en dan een revolutie zal ontketenen. Die is gericht tegen het geweld en de corruptie.

Mexico kiest niet alleen een opvolger van de falende president Enrique Peña Nieto (51) maar ook parlementariërs voor de Eerste en Tweede Kamer plus 3000 lokale bestuurders. De kandidaten moeten vooral dapper zijn want deze verkiezingscampagne werd geteisterd door extreem veel geweld. Meer dan 130 politici werden sinds het begin van de verkiezingscampagne vermoord.

Corruptie en geweld zijn dan ook belangrijke thema’s van deze campagne, waarin boegbeeld AMLO (64) het opneemt tegen de rechtse Ricardo Anaya (39), de centrumlinkse technocraat José Meade (49) en de onafhankelijke Jaime Rodriguez (60). Allemaal beloven ze – net als de zittende president Peña iets te doen aan het afgrijselijke geweld. Vorig jaar werden meer dan 28.000 mensen gedood en 37.000 mensen zijn verdwenen. De meesten waren slachtoffer van rivaliserende drugsbendes. Niet de politie, maar familieleden zoeken nog naar de vermisten. Slechts een op de tien moorden wordt opgelost.

De hoop van velen rust - na een reeks falende presidenten - nu op de schouders van Andrès Manuel Lopez Obrador. De succesvolle oud-burgemeester van Mexico-stad werd al twee keer, in 2006 en 2012, verslagen bij presidentsverkiezingen maar lijkt nu wel te gaan winnen. AMLO staat maar liefst 25 punten voor op de concurrentie. Daarmee zou Mexico uit de pas lopen van de rest van Zuid-Amerika dat momenteel juist weer naar rechtse presidenten neigt.

In 2006 leek Obrador ook te gaan winnen maar verloor hij op het nippertje van Felipe Calderon. Volgens AMLO was er grootschalige fraude gepleegd en weigerde hij zich daarom bij de uitslag neer te leggen. Dat heftige verzet tegen het democratische proces heeft menig Mexicaan geïrriteerd en zou hem de verkiezingen van 2012 hebben gekost. Inmiddels heet hij gematigder in zijn daden en woorden en zou daardoor meer acceptabel zijn geworden voor meer kiezers. Vooral jongeren hebben hun hoop op hem gevestigd. Bij de verkiezingen van 2012 accepteerde AMLO gelaten zijn nederlaag. De les van 2006 was geleerd.

Anders dan de andere kandidaten kan AMLO zich afficheren als de man van het volk. Hij koestert een imago van onkreukbaarheid en ook een zekere bescheidenheid. Hij etaleert geen rijkdom als andere kandidaten dat deden. Volgens peilingen trekt hij stemmen van boze burgers van zowel links als rechts. Die ergeren zich onder meer aan het ontbreken van een onafhankelijke justitie. Rechters op alle niveaus weten dat het voor hun levensverwachting verstandiger is corruptiezaken te laten verstoffen of de zaak zo te organiseren dat de verdachte strafvervolging ontloopt door opzettelijke vormfouten. “Ik zal het voorbeeld geven. De trap vegen van boven naar beneden. Iedereen wordt gestraft”, aldus AMLO. Het zijn de kreten die het hem doen maar de uitwerking van zijn plannen blijft vaag. Tegenstanders noemen hem een Mexicaanse Trump die goed is in het bespelen van zijn fans maar ook niet echt de antwoorden heeft op de grote problemen.

Corruptie zit overal in Mexico. Telkens is er de hoop dat het onder een nieuwe president verandert maar steeds wint uiteindelijk de corruptie. Volgens de Mexicanen heeft die vooral de politie, de rechters en de politici in de greep. Smeergeld zit in ongeveer al hun diensten ingebakken. Vooral in het laatste jaar van een ambtstermijn vult een topambtenaar of een politicus zijn zakken. Mexicanen blijken jaarlijks 14 procent van hun inkomen kwijt te zijn aan corrupte ambtenaren. Tweederde van de bedrijven zegt er last van te hebben.

Geweld is een oude praktijk in de Mexicaanse politiek maar deze keer loopt het de spuigaten uit. Meer dan 130 vermoorde politici is ongekend. Vooral in de kleine gemeenten zijn ‘lastige’ kandidaten uit de weg geruimd door lokale drugs- en goksyndicaten maar ook door politieke tegenstanders. Bendes regeren veelal op het platteland en vullen hun zakken met ontvoeringen of het aftappen en verkopen van oliepijpleidingen. De zogeheten oorlog tegen de drugskartels heeft de laatste twaalf jaar aan 200.000 mensen het leven gekost.

AMLO heeft alle uithoeken van het land bezocht en de allerarmsten de hand geschud. Hij weet als geen ander wat er speelt. Andere presidentskandidaten bleven liever vooral in hun eigen kringetjes. Mexico telt 50 miljoen armen die minder dan vijf euro per dag verdienen. Meer dan de helft van de werknemers werkt in het zwarte circuit, zonder enige sociale dekking. AMLO heet een linkse nationalist. Hij is conservatief over abortus en het homohuwelijk maar juist progressief als het gaat om het bestrijden van de inkomensongelijkheid. Hij ziet zichzelf als de charismatische leider die het volk uit de ellende kan leiden. De vraag is nog of hij ook een meerderheid krijgt in het parlement. Hij heeft geen grote partij achter zich maar een eigen stroming geschapen. Mexico is gewend aan bijzondere coalities die vaak ook door stiekeme akkoordjes en het door de vingers zien van corruptie het einde van de rit halen.