'Nederland medeschuldig aan massale olifantenslachting'

De twee organisaties kochten eerder dit jaar in Nederlandse antiekwinkels en op Marktplaats ivoren kunstvoorwerpen op en lieten de universiteit van Oxford daarop een ouderdomsonderzoek uitvoeren. Daaruit bleek dat 68 procent van het onderzochte ivoor van na 1947 dateert en dus helemaal niet verhandeld had mogen worden. In Duitsland, aldus een soortgelijk onderzoek, gaat het om ongeveer de helft van het verhandelde ivoor.

De uitkomsten zijn koren op de molen van D66-Europarlementariër Gerben Jan Gerbrandy, die zich al jaren inzet voor de Afrikaanse olifant. ,,Dit is het wetenschappelijke bewijs dat er ook in Nederland op grote schaal gerotzooid wordt en je de illegale ivoorhandel alleen kunt aanpakken met een totaalverbod.” 

Het nu geldende semiverbod – geen nieuw, wel oud ivoor – functioneert niet en werkt alleen maar stroperij in de hand, aldus Gerbrandy twee weken geleden al. Hij zei toen ook, maar op dat moment nog zonder zijn stelling cijfermatig te kunnen onderbouwen, dat de douane en andere opsporingsdiensten machteloos staan zolang de handel in oud ivoor legaal blijft.

Louche handelaren kunnen immers nieuw ivoor met theebaden in een oogwenk laten ‘verouderen’. Om vervolgens onderscheid te kunnen maken tussen oud en kunstmatig verouderd ivoor is radiocarbon onderzoek nodig zoals dat nu door de universiteit van Oxford is uitgevoerd. ,,Maar dat is zo kostbaar en tijdrovend dat dit voor opsporingsdiensten geen oplossing is”, aldus campagnedirecteur Bert Wander van Avaaz.

Voor de handel in ivoor dat van vóór 1947 dateert is zelfs geen certificaat vereist, en dat maakt de legale handel in oud ivoor tot ideale dekmantel om ook jonger ivoor te verhandelen. Van de beeldjes die Avaaz in Nederland heel makkelijk aankocht waren er drie van ivoor dat stamde uit de jaren ’90, één van de onderzochte objecten was van ivoor van een olifant die in 2000/2003 nog over de savannes liep. ,,Of zelfs daarna nog. Het radiocarbon onderzoek vertelt niet wanneer de olifant stierf, maar wanneer zijn ivoor werd gevormd. Het moment van zijn dood kan jaren of zelfs decennia later zijn”, aldus Wander. 

Die kanttekening is van belang, vindt hij, gezien de hoge leeftijd die olifanten kunnen bereiken.

Avaaz en Elephant Action League deden hun onderzoek in tien EU-lidstaten en bekostigden dat met een crowdfunding actie onder 56.000 Avaaz-leden. Het moment voor de publicatie is strategisch gekozen, want de Europese Commissie beslist eind juli of het toch niet beter is de lidstaten een totaalverbod op ivoor voor te stellen.

,,Frankrijk en Engeland zijn daar al mee bezig, maar Nederland niet omdat er te weinig bewijs zou zijn dat de handel in antiek en gesmokkeld ivoor dooreen zou lopen”, aldus Gerbrandy. ,,Dat verhaal gaat dus met deze studie niet langer op. Nederland moet zijn verzet staken en Brussel moet met een keihard verbod komen in plaats van met aanbevelingen. Eén land dat niet meedoet en je hele systeem is zo lek als een mandje.”

Wander op zijn beurt: ,,Europa en Nederland hebben een leidende rol als het gaat om eerlijke handel, maar met hun ivoorhandel ondermijnen ze die. De resultaten van onze studie bevestigen dat in Nederland verkocht ivoor het afslachten van olifanten in Afrika aanjaagt. Hoeveel meer moeten er nog sterven voordat deze in bloed gedrenkte handel stopt?”

Dat vragen ook de meer dan één miljoen Europese burgers zich af die Brussel begin dit jaar al opriepen tot een Europees totaalverbod op ivoorhandel. De petitie kreeg dit voorjaar steun van meer dan 30 Afrikaanse landen en drie Afrikaanse staatshoofden. De soort, vinden zij, is ernstig in gevaar. In honderd jaar tijd is het aantal in het wild levende Afrikaanse olifanten teruggelopen van tien naar minder dan een half miljoen, door stroperij gaan er – afhankelijk van de bron - elk jaar nog steeds 30- à 50.000 voor de bijl. Al Qaeda-achtige terreurgroepen jagen erop met helikopters en oorlogswapens en financieren zo hun terreuracties.

Als het zo doorgaat, aldus Wander, dan maken huidige generaties nog mee dat de laatste in het wild levende Afrikaanse olifant wordt afgeslacht. Zeker als oudere olifanten worden gedood, zegt Avaaz in zijn documentatie, gaat het snel: hun ervaring is cruciaal om de rest van de kudde in leven te houden.

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wil de resultaten van  EU-onderzoek afwachten voordat ze reageert. ,,De EU doet nu onderzoek naar de handel in ivoor binnen de EU'', aldus een woordvoerster. ,,Dit onderzoek gaat over de vraag of de handel in ivoor binnen de EU bijdraagt aan stroperij of illegale handel. Het EU-onderzoek en deze nieuwe gegevens worden bestudeerd en we komen dan zo snel mogelijk met een reactie.''