Iran speelt weer sinister spel met ter dood veroordeelde arts

Rond Djalali (50) voltrekt zich al jaren een sinister machtsspel waarbij Iran probeert de hoogleraar uit te ruilen tegen onder meer de door Zweden vastgehouden Hamid Nouri. Deze voormalige Iraanse aanklager wordt mede verantwoordelijk gehouden voor de massa-executies in Iran in 1988 toen tussen de 2800 en 3800 mensen omkwamen. De meesten daarvan kwamen uit het linkse verzet tegen het regime van de toenmalige religieuze leider, ayatollah Khomeini.

Iran is de vrijlating van deze Nouri kennelijk veel waard. Het bewind in Teheran is onderhand berucht vanwege het op valse gronden arresteren van buitenlanders - bij voorkeur met een dubbele nationaliteit - om zo later concessies of geld af te dwingen van meestal Westerse landen. In kringen van mensenrechtenorganisaties is deze Iraanse ‘gijzelaarsdiplomatie’ al vaker aan de kaak gesteld. In 2016 werd zo een Amerikaans-Iraanse journalist opgepakt, veroordeeld door Iran en daarna geruild tegen zeven Iraniërs die vastzaten in de Verenigde Staten.

Volgens Amnesty-woordvoerder Elke Kuijper lijkt ook Ahmedreza Djalali vooral opgepakt om druk te zetten voor de vrijlating van voormalig aanklager Nouri. Djalali is gespecialiseerd in rampengeneeskunde en werd in 2016 tijdens een werkbezoek opgepakt in zijn vaderland. Eind oktober 2017 kreeg hij de doodstraf na een oneerlijk proces. Hij werd tot bekentenissen gedwongen door middel van psychische folteringen en zat de eerste drie maanden van zijn detentie in de isoleercel, aldus Amnesty. Zijn advocaat mocht hem pas zeven maanden na zijn arrestatie bezoeken.

Djalali zou volgens een gefabriceerde aanklacht als spion informatie aan Israël hebben gegeven, waardoor Iraanse kerngeleerden konden worden uitgeschakeld. Amnesty International kreeg al in 2018 een brief van Djalali waarin hij juist zei vastgehouden te worden, omdat hij weigerde te spioneren voor de Iraanse overheid.

Elke Kuijper volgt de zaak al jaren en heeft deze week contact gehad met collega’s die contact hebben met de vrouw van de wetenschapper. Al meer dan een jaar kan ze niet rechtstreeks met haar man bellen. Dat gaat via-via. Djalali mag alleen familieleden bellen die in Iran wonen. Ze hebben bedacht dat ze dan twee telefoons op elkaar leggen zodat zijn vrouw hem kan horen.  Als gastdocent werkte Djalali voor de Vrije Universiteit Brussel, vandaar dat België ook een link heeft, omdat Iran ook hier een voormalige topambtenaar probeert vrij te krijgen.

Kuijper: ,,Zowel Zweden als België hebben Iraanse officials aangeklaagd wegens mensenrechtenschendingen. Iran zoekt daarom een uitruil met die landen. Het gaat niet goed met Djalali. Zijn gezondheid is niet goed. Hij heeft pijn en krijgt niet de medische zorg die hij nodig heeft. Hij is erg veel afgevallen. Ook psychisch gaat het niet goed, maar we weten dus niet precies hoe het nu met hem gaat. Ik heb wel begrepen dat hij niet in isolatie is gezet. Dat zijn meestal tekenen dat een executie aanstaande is. Maar we kunnen dat niet echt bevestigen.”

Het Iraanse spel met de doodstraf is eerder gespeeld. In november 2020 zou Djalali ook al worden geëxecuteerd. Die dreiging hing rechtstreeks samen met de rechtszaken destijds in België en Zweden tegen Iraanse verdachten. Djalali werd toen in eenzame opsluiting geplaatst. Er waren wereldwijd veel solidariteitsacties en zijn executie werd uitgesteld. Kuijper: ,,Er zijn links met eerdere zaken waarbij uiteindelijk geld is betaald voor de vrijlating van mensen. Iran doet dit vaker en schroomt er waarschijnlijk niet voor om mensen daadwerkelijk te executeren. Ik hoop natuurlijk dat hij niet wordt geëxecuteerd, maar Djalali zou ook vrijgelaten moeten worden want hij heeft in principe niks misdaan. Het is lastig vooruit te kijken want in Iran is een mensenleven niet zoveel waard in zo’n spel.”

De kans van een uitruil die Iran wil is volgens ingewijden niet zo groot vanwege de wetgeving hier. Er wordt wel gelobbyd en actie gevoerd door de Zweedse en Belgische autoriteiten om Djalali vrij te krijgen.