Op een koude winterdag breekt bij Chemie-Pack de hel los

Het is een koude winterdag. Woensdag 5 januari 2011. Boven het Hollandsch Diep probeert een mager zonnetje door de miezer heen te breken. Over industrieterrein Moerdijk waait een gure zuidoostenwind. Plots breekt de hel los, bij Chemie-Pack. 

Op het binnenterrein gaat het deze middag even voor half drie faliekant fout als een medewerker van op- en overslagbedrijf Chemie-Pack N.V. een bevroren pomp probeert te ontdooien met een gasbrander. Dat heeft hij wel vaker zo gedaan, ook al staat de vergunning het niet toe. Zijn leidinggevenden hadden het eerder zelfs gedemonstreerd, zo verklaart hij achteraf. 

Hij wil de machine gebruiken om voorverwarmde en daardoor vloeibare harsen over te kunnen brengen naar een mengmachine. Maar heeft niet in de gaten dat zich in de lekbak onder de pomp resten xyleendamp bevinden. Een kleurloos oplosmiddel dat normaliter wordt gebruikt om leidingen te reinigen.

De pomp vliegt in de fik en collega's schieten te hulp met brandblussers. Maar ze vergeten het apparaat uit te schakelen. De blussers blijken onvoldoende. Een harde waterstraal heeft vervolgens averechts effect. Als tot overmaat van ramp de afvoerleiding breekt en hars vrijelijk stroomt, verspreiden de vlammen zich op het plein razendsnel. Het is oorlog bij Chemie-Pack, dat de risico's niet blijkt te beheersen.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Want ondanks een streng verbod in de milieuvergunning staan daar in de open lucht enorme aantallen plastic containers met chemische stoffen. Deze IBC’s (intermediate bulk containers) zijn ijzersterk, maar kunnen bij forse hitte binnen een minuut gaan smelten. Wat ook gebeurt. Terwijl de brandweer is gealarmeerd, vloeit de vuurzee tot overmaat van ramp in ijltempo de gebouwen binnen. Met dat risico is in geen enkel rampenscenario rekening gehouden...

Chemie-Pack is een van de ruim vierhonderd Nederlandse bedrijven die onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo) vallen. Die zijn onderworpen aan de strengste veiligheidseisen. Maar het bedrijf neemt het niet zo nauw, zelfs niet met de eigen procedures. In een reeks van zes jaren waarschuwden diverse overheden wel, maar steeds zonder het gewenste resultaat, constateren onderzoekers in de maanden na de Moerdijkse milieuramp.

Het complex met de omvang van anderhalf voetbalveld is gebouwd in een u-vorm, met de open kant aan de Vlasweg. Vijf opslag- en voorraadhallen. En twee ruimtes waar, apart van elkaar, vloeistoffen en poeders worden verwerkt en verpakt door een veertigtal mensen in loondienst. Verder nog een hoge overkapping waar geladen en gelost kan worden en aan de straatkant het kantoor van eigenaar Gerard Spiering.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Als de regionale brandweer iets over half drie - acht minuten na de melding - bij het inferno arriveert, valt er eigenlijk al niks meer te redden. Personeel kijkt inmiddels machteloos toe vanaf de overkant. Naburige bedrijven worden ontruimd. Terwijl later zwarte wolken zelfs vanaf de Euromast te zien zijn, waarschuwen de sirenes inwoners van Moerdijk en Hoeksche Waard,  aan de overkant van het water. Er rijden auto’s met luidsprekers. ‘Houd ramen en deuren gesloten.’

Medewerkers van Chemie-Pack schatten dat op het complex zo’n 400.000 liter aan meer of minder gevaarlijke chemicaliën is opgeslagen. Het viervoudige van wat de vergunning toelaat. De politie waarschuwt dat de stoffen ‘giftig, bijtend en brandbaar zijn’. Ondertussen zijn 120 brandweermensen aan de slag met assistentie van de bedrijfskorpsen van Shell, Sabic en ATM en de inzet van extra crashtenders van de vliegbases Gilze en Woensdrecht. 

Heel het land ziet rond half zes livebeelden van exploderende stalen vaten in een voor Nederland ongekend felle bedrijfsbrand. De brandweer probeert de boel te beheersen. Koelt een container met tachtig vaten aceton om te voorkomen dat die met een allesvernietigende knal het industrieterrein in groot gevaar brengt. De chemische stoffen in de IBC’s, in de hallen en onder de overkapping laat ze onder controle volledig uitbranden. Vooral om te voorkomen dat grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen in het milieu belanden.

Bij bedrijven op belendende percelen ontstaat ondanks enorme inzet van manschappen en materialen om waterschermen te creëren toch zware schade. Links van Chemie-Pack vervaardigt het Finse Wärtsilä onderdelen voor scheepsschroeven. Iets verderop is Afvalstoffen Terminal Moerdijk gevestigd. Rechts staan gelukkig nog lege loodsen. Achter de brand blijft de zandfabriek van Martens en Van Oord veilig buiten bereik achter metershoge bergen zand.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

In het begin van de avond blijkt uit metingen van de regionale milieudienst dat de lucht niet ernstig is verontreinigd met schadelijke stoffen. Wel ontstaat later na de enorme rookontwikkelingen over de Hoeksche Waard een geringe neerslag bij tuinders, met name bij een dertigtal spruitentelers. Die worden daarvoor achteraf schadeloos gesteld. 

Even na zeven uur 's avonds meldt de Moerdijkse burgemeester Wim Denie dat er ‘geen gevaar is voor de volksgezondheid’. Hij bevestigt nogmaals dat er geen slachtoffers zijn. Wel zijn er hulpverleners en omwonenden die zich de komende dagen melden met  ademhalingsproblemen. Ondertussen zijn uit de wijde regio opgetrommelde  brandweerkorpsen nog niet klaar met hun karwei, melden ook buitenlandse media als CNN en  BBC. 

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Geholpen door de regen krijgen de troepen langzamerhand vat op de ellende. Sloten zijn onder meer met drie vrachtwagens zand afgedamd om te zorgen dat het Hollandsch Diep geen verontreinigd bluswater te verduren krijgt. Enorme hoeveelheden worden in de weken na de brand overgepompt naar elf binnenvaartschepen, terwijl buurman ATM twee silo’s beschikbaar stelt, zodat het bluswater daar in een later stadium gereinigd kan worden. 

Tegen tienen laait het  vuur nog heftig op als de vlammen als laatste het kantoorgedeelte van Chemie-Pack weten te veroveren. Daarnaast staat nog een ruimte waar voor de brandweer volkomen onverwacht nóg 100.000 liter gevaarlijke stoffen opgeslagen blijkt te liggen. Ze weet te voorkomen dat die in de hens vliegen.

Er wordt aan gewerkt om de complete brand een laatste klap uit te delen. De temperaturen zakken technisch bekeken dermate dat er een schuimdeken over het vuur kan worden gelegd. Die weert de toevoer van zuurstof, waardoor het vuur in één keer zou moeten stoppen. 

Rond elf uur is het zover, meldt een woordvoerder. Het schuimblussen in verschillende fases over het hele terrein gaat gepaard met fikse rookwolken die over de A16 hun weg vinden en ver achter de Moerdijkbrug vervagen. Maar om kwart over twaalf durft het commandoteam het sein ‘brand meester’ wel te geven. Al zal het nog bijna een week duren eer de klus rondom de smeulende karkassen veilig en definitief is geklaard.