Komst internationaal Oekraïnehof naar Den Haag, minister Hoekstra: ‘Deze oorlog moet berecht worden’

Het hof moet het verzamelen van bewijs van oorlogsmisdaden gaan coördineren. Het wordt onderdeel van het onderzoeksteam JIT, dat wordt ondersteund door het EU-agentschap Eurojust en waar het hof ook gevestigd zal worden. Op welke termijn het hof actief moet zijn is niet bekend, maar als het aan Von der Leyen ligt ‘erg snel'. ,,De dader moet verantwoordelijk worden gehouden", zei ze over Rusland.

In een reactie laat minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken weten dat dit hof een stap is om straks met een speciaal tribunaal te kunnen komen waar Rusland voor zou moeten verschijnen. ,,Dat is een lang traject, maar het is noodzakelijk om aan de internationale gemeenschap te laten zien dat het beginnen van een oorlog, de moedermisdaad, volstrekt onrechtvaardig is. We zijn het aan Oekraïne verplicht om alles op alles te zetten om voor gerechtigheid te zorgen.” Hij refereert ook nog even aan het Joegoslavië-tribunaal. ,,Dat zou ook nooit lukken, dachten we toen. Maar laten we eerlijk zijn, het is wel extreem lastig.”

Over de keuze van Europa voor Nederland, zegt Hoekstra dat ons land al heel lang voorop loopt in het internationale recht. ,,Wij hebben de expertise, reputatie en een grote betrokkenheid bij dit thema.” Verder spreekt de minister over een ‘volstrekt illegale invasie’ van Rusland waarin ‘martelingen, verkrachtingen, moord en kindontvoeringen op echt ongekende schaal’ plaatsvinden. Wie uiteindelijk voor een mogelijk tribunaal zou moeten verschijnen, daar gaat de rechter over, aldus de minister. ,,Maar als je het aan mij vraagt: ja, absoluut president Poetin, want hij is de hoofdverantwoordelijke.”

Hoekstra heeft zich de afgelopen periode hard gemaakt voor dit hof. Op een bijeenkomst met zijn Europese collega's op 12 december heeft hij namens Nederland officieel aangeboden de instelling in Den Haag te vestigen. ,,De grove mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdrijven die in Oekraïne plaatsvinden mogen niet onbestraft blijven”, zegt Hoekstra daar. Het hof zou goed aansluiten bij onder meer het Internationaal Strafhof (ICC) dat al in Den Haag gevestigd is.

Den Haag afficheert zich als de stad van vrede en recht en wil de instelling graag hebben. Er wordt dan ook positief gereageerd op de komst van het centrum. ,,We zijn vereerd hen als internationale stad van Vrede en Recht te kunnen verwelkomen”, stelt wethouder Marielle Vavier (GroenLinks). De internationale hoven vallen onder haar takenpakket. De fractievoorzitter van de Haagse VVD, Lotte van Basten Batenburg, laat weten: ,,Volgende stap: het speciale Oekraïnetribunaal. Want het is ongelooflijk belangrijk dat oorlogsmisdaden worden onderzocht én bestraft.” Ook D66 en ChristenUnie-SGP in de hofstad zijn positief.

De EU zoekt al langer naar manieren om Oekraïne te helpen bij het voor de rechter brengen van wandaden die sinds de Russische invasie in het land zijn gepleegd. EU-landen als Nederland stuurden bijvoorbeeld forensisch deskundigen en deelden kennis en faciliteiten. Minister Hoekstra heeft daar vrijwel vanaf het begin van de oorlog op 24 februari de nadruk op gelegd. Brussel zoekt ook steun voor een speciaal ‘agressietribunaal’ dat de verantwoordelijken voor de invasie moet vervolgen.

De Europese Commissie is donderdag met een zware afvaardiging in Kiev. Daar bespreken ze - naast het hof in Den Haag - ook de beoogde toetreding van Oekraïne tot de EU. ,,Onze aanwezigheid in Kiev vandaag geeft een duidelijk signaal: heel de EU is hier voor Oekraïne", zei de EC-voorzitter tijdens haar speech vanmiddag, waarin ze naast de Oekraïense president Zelenski stond.

Von der Leyen had meer nieuws. Zo komt er extra EU-steun om de energievoorziening in Oekraïne op peil te houden. Het land krijgt voor 150 miljoen euro aan energie-uitrusting, 2400 extra generatoren en 30 miljoen led-lampen. Op de lange termijn krijgt Oekraïne hulp bij het opzetten van een groenere energievoorziening.

Daarnaast komt er een tiende sanctiepakket voor Rusland, en benadrukte Von der Leyen opnieuw dat het Rusland verantwoordelijk houdt voor de schade in Oekraïne. ,,Rusland zal moeten gaan betalen”, stelt zij. Maar de Europese Unie heeft alvast een potje van zeker 1 miljard euro klaarstaan voor de eerste wederopbouw in het land.

Ze herdacht ook het moment dat het bijna één jaar geleden is dat Rusland Oekraïne binnenviel. ,,Een jaar waarin Oekraïners hebben geleden, maar ook een jaar van legendarisch heldendom.”

De oprichting van een Oekraïnehof stond voor vrijdag op de agenda van een topbijeenkomst tussen president Zelenski aan de ene kant en Von der Leyen en Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, aan de andere kant.

Dat zij het nieuws nu al verklapt kan te maken hebben met haar rivaliteit met Michel. Die is groter dan de gebruikelijke rivaliteit tussen verschillende instellingen. Von der Leyen is nooit vergeten dat Michel tijdens een officieel bezoek aan Turkije ging zitten op de enige stoel die president Erdogan voor de vertegenwoordiger van de Europese Unie had neergezet. Von der Leyen moest toen plaatsnemen op een sofa.

Het incident is als ‘sofagate’ de Brusselse geschiedenis ingegaan en volgens Von der Leyen zat er macho gedrag achter, zo zei ze later. Ook gaat in Brussel het verhaal dat als Von der Leyen bij het kantoor van Michel op bezoek gaat, aan de overkant van de straat, hij haar altijd enige tijd buiten zijn kamer laat wachten. Maar geen journalist heeft dat ooit met eigen ogen kunnen zien.

Bekijk hier onze video’s over de oorlog in Oekraïne: