Gezondheidsschade chemische stoffen PFAS minstens 52 miljard euro, Nederland vraagt verbod

Het voorstel tot een verbod is een initiatief van vijf landen, waaronder Nederland. Wetenschappers van het RIVM hebben vandaag in Brussel hun plannen toegelicht. Een ban op zogenaamde poly- en perfluoralkylstoffen moet de verdere verspreiding in het milieu, planten, dieren en mensen stoppen.

PFAS-verbindingen hebben hun nut bewezen in talloze toepassingen. De teflon antiaanbaklaag is misschien wel het bekendste voorbeeld, net als de stof die kleding regendicht maakt. Maar ook in cosmetica, medische hulpmiddelen, bestrijdingsmiddelen en schuim van brandblussers zijn ze aanwezig.

,,De grootste zorg over PFAS is dat de stoffen bijna niet uit elkaar vallen”, aldus het voorstel van Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden. Ze blijven veel langer aanwezig in ons milieu dan we van chemicaliën accepteren. Als ze eenmaal in het milieu of oppervlaktewater zitten, zijn ze er amper uit te halen.

Daarbij komt dat een deel van de stoffen ziekteverwekkend is. Onderzoek heeft aangetoond dat ze in het menselijk lichaam blijven zitten. ,,We weten dat sommige stoffen kankerverwekkend zijn. Ook is een aantal schadelijk voor organen en voor het ongeboren kind”, aldus Frauke Averbeck van het Duitse federale Instituut voor Arbeidsveiligheid en Gezondheid (BAuA).

De gezondheidsschade door PFAS loopt reeds in de miljarden. Een rapport van de Nordic Council, een interparlementaire samenwerking van Scandinavische landen, schatte in 2019 de jaarlijkse gezondheidskosten in Europa op 52 tot 84 miljard euro.

Het voorgestelde verbod op PFAS beslaat de productie, het gebruik, maar ook de import van deze door de mens gemaakte stoffen. Op zijn vroegst is een wettelijk verbod van kracht in 2026. Zo nodig krijgen fabrikanten dan nog anderhalf tot maximaal twaalf jaar om alternatieven te bedenken in hun producten.

In het geval van medicijnen voor mensen en dieren, en in het geval van gewasbescherming voor planten in de land- en tuinbouw, moet worden bekeken in hoeverre PFAS helemaal verbannen kan worden. Dit jaar krijgen belanghebbenden zes maanden de tijd om te reageren op het voorstel. Uiteindelijk gaat het naar de Europese Commissie om de wetgeving gereed te maken.

Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Waterstaat) is voorstander van een Europese ban. ,,Dit verbod is echt nodig. Ongemerkt komen we PFAS ondertussen overal in ons leven tegen. Het zit in de grond, in onze kleren en zelfs in ons lichaam. Alleen door in heel Europa in één klap te verbieden, kunnen we die vervuiling een halt toeroepen.”

Wat is PFAS precies is en waarom komen we er niet vanaf? Milieuwetenschapper Annemarie van Wezel legt het in deze video uit: