De zonsverduistering is ten einde. Wat zagen we, en hoe bijzonder was het?

Bij de sterrenwachten zaten ze er klaar voor, en ook thuis hebben verschillende mensen de verduistering gevolg met eclipsbrilletjes op - sommigen uit 1999, toen er óók een zonsverduistering boven Europa plaatsvond. Dat was, in tegenstelling tot nu, een totale zonsverduistering.

De omstandigheden waren goed: het is een heldere dag, waardoor de gedeeltelijke verduistering goed te zien was. Het hoogtepunt was om 12.22 uur, iets meer dan een uur na het begin. Toen was circa 17 procent van het oppervlak van de zon bedekt. 

Hoe bijzonder is dat eigenlijk, een gedeeltelijke zonsverduistering? En wat zagen we precies? 

Bijna elk jaar ergens wordt ergens op aarde de zon wel een keer geheel of gedeeltelijk verduisterd. Dat gebeurt als de maan tussen de aarde en de zon is. De kans dat ze ook in Nederland te zien zijn, is echter een stuk kleiner. Het moet dan bijvoorbeeld in Nederland dag zijn.

De laatste eclips in West-Europa was op 20 maart 2015. Toen werd de zon voor tachtig procent bedekt door de maan. Toch was er niet veel te zien, want het was bewolkt.

Gedeeltelijke zonsverduisteringen komen in Nederland dus wel vaker voor, al zijn ze niet altijd even goed te zien. Volledige verduisteringen zijn een stuk zeldzamer. De laatste totale eclips die vanuit Nederland te zien was, vond plaatst in mei 1715, en de eerstvolgende is in oktober 2135.

De zonsverduistering die we vandaag zagen, heet een ringvormige verduistering. De maan staat namelijk te ver van de aarde om de zon volledig te bedekken. De zon is daardoor slechts gedeeltelijk aan het zicht onttrokken door de maan waarbij de zon een lichtgevende rand rondom de maan vormt. 

Als de maan tussen de aarde en de zon schuift, dan lijkt het alsof er een hap uit de bovenkant van de zon is. Een hapje dat vandaag in Nederland maximaal 17 procent zal zijn. In het zuiden duurt de verduistering zeven minuten korter, vanwege de bolling van de aarde. 

Donker werd het niet, want daarvoor wordt een te klein deel van de zon bedekt. Een totale zonsverduistering krijg je wanneer de aarde, de maan en de zon precies op één lijn staan. Dan wordt het een paar minuten volledig donker in een bepaald gebied op aarde, omdat de maan de zon volledig bedekt. Dat komt zelden voor. 

Voor de eclips moeten mensen wel een geschikte bril dragen, waarschuwt de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie, want recht in de zon kijken is gevaarlijk, ook als die deels verduisterd is. De Rijksuniversiteit Groningen deelt gratis brillen uit op verschillende plekken in Groningen.

Voor wie geen bril heeft, zijn er nog een paar veilige alternatieven. Je kunt de zon namelijk met een verrekijker of vergiet projecteren op een scherm of vel papier, om hem zo te volgen. Kijk niet direct door de kijker naar de zon, dat is juist extra gevaarlijk. Met een verrekijker de eclips bekijken kan alleen als je voor het objectief (de zijde die níet tegen je ogen zit) een speciaal zonnefilter zet.

Zonder bescherming naar de zon kijken is een slecht plan, evenals het gebruik van een beroet glaasje, lasbril, cd en vergelijkbare zaken. Die maken de zon wel zwakker, maar houden de UV-straling niet tegen. En die kan zorgen voor brandplekken op je netvlies waardoor je (gedeeltelijk) blind kan worden - ook zonder dat je dat voelt.

^{tekst gaat verder onder de afbeelding}

Thuis, natuurlijk. Maar, belangstellenden konden ook naar een sterrenwacht toe om samen naar de verduisterde zon te kijken, bijvoorbeeld bij het planetarium van dierentuin Artis in Amsterdam. De verduistering was ook online te volgen. Zo had de Radboud Universiteit in Nijmegen een livestream voor kinderen, waar wetenschappers uitleggen wat er gebeurt. Ook de Universiteit Leiden had een livestream.

De verduistering kan gevolgen hebben voor bedrijven en mensen met zonnepanelen. Die panelen wekken tijdens de eclips ongeveer 0,8 gigawatt minder op, doordat er minder zonlicht op valt. Het elektriciteitsverbruik zelf daalt niet, dus moet netbeheerder TenneT meer stroom uit andere bronnen zien te halen.

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: