Slachtoffers van de deportatie in Kazerne Dossin. © David Legreve

Onderzoek ‘Left Behind’ legt hoge deportatie voor Antwerpen in WO II bloot

AntwerpenKazerne Dossin heeft onderzoek gedaan naar het lot van Joodse mannen uit Antwerpen die tijdens WO II dwangarbeid verrichtten in Frankrijk en hun families die achterbleven. De dwangarbeiders konden brieven en postkaarten met hun familie uitwisselen. In sommige gevallen werd ook een klein loon aan hun familie in België uitbetaald. Op die manier ontstond een vals gevoel van veiligheid – dat het effectief over “tewerkstelling” ging – waardoor de arbeiders de werkkampen niet ontvluchtten en hun families op hun wettelijk adres in Antwerpen bleven. Dat vormt een belangrijk element in de verklaring van het hoge deportatiecijfer voor Antwerpen, aldus de bevindingen van het onderzoekteam.

BJS/BLG 27-01-22, 13:18 Laatste update: 27-01-22, 14:22

Het project ‘Left Behind’ startte met een vraag van de Britse Gaby Morris. Zij wou meer weten over haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vele familieleden, waaronder haar grootouders, tante en oom, werden vanuit België gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. De onderzoekers van Kazerne Dossin kwamen al gauw uit bij ‘Organisation Todt’ (OT). Dat Duitse bedrijf was verantwoordelijk voor grote bouwprojecten zoals de Atlantikwall, de verdedigingslinie van de nazi’s langs de Europese kust.

Tussen 13 juni en 12 september 1942 werden meer dan 2.250 Joodse mannen vanuit België naar Noord-Frankrijk gedeporteerd om als dwangarbeider voor OT te werken. Van de Joodse mannen die daarvoor uit België werden weggevoerd, kwamen er minstens 1.625 uit Antwerpen.

Het onderzoeksteam maakte gebruik van micro-, macro- en ruimtelijke analysetechnieken, verwerkte persoonlijke verhalen en analyses van grote datasets, wat resulteerde in drie interactieve kaarten.

Volgens een statistische analyse van de onderzoekers werd 84,82 procent van de Antwerpse arbeiders van Organisation Todt gedeporteerd en 73,52 procent van verwanten. Voor alle Antwerpse Joden samen bedroeg dit deportatiepercentage 56,03 en voor de volledige Joodse bevolking in België tussen 45 en 50 procent.

Slavenarbeid

“De onderzoeksresultaten geven aan dat de slavenarbeid van Joodse mannen uit Antwerpen voor Organisation Todt en de impact ervan op hun eigen lot en dat van hun families een belangrijk element is in de verklaring van het deportatiecijfer voor Antwerpen. Dat is namelijk veel hoger dan dat van andere grote Belgische steden en dan het cijfer voor België in het algemeen”, luidt het.

“De volledige gegevens over het lot van de Joodse bevolking en hun vervolging gaan we mogelijk nooit helemaal kunnen reconstrueren, maar deze analyse geeft alvast meer inzicht in de gebeurtenissen, wat zich afspeelde in Antwerpen in deze jaren van vervolging en deportatie en welke aspecten een rol speelden in de overlevingskansen van zoveel onschuldige slachtoffers”, aldus dr. Veerle Vandendaele, adjunct-directeur van Kazerne Dossin.

Het team van Kazerne Dossin verwacht dat het in kaart brengen van data met betrekking tot tijd en locatie een steeds belangrijkere rol zal spelen en zal bijdragen tot diepgaande academische analyses.